قاعدگی دردناک یا دیسمنوره چیست؟

قاعدگی دردناک، دُش‌دَشتانی یا دیسمنوره (به انگلیسی: Dysmenorrhea) به معنی احساس درد غیرمعمول در قسمت شکم هنگام قاعدگی است. معمولاً ۵۰ تا ۷۰ درصد زن‌ها هنگام قاعدگی دچار درد نواحی تحتانی شکم و رحم می‌شوند ولی اگر این درد بیش از اندازه باشد که موجب توقف فعالیت‌های روزانه فرد شود آن را دیسمنوره یا قاعدگی دردناک می‌نامند.

این مشکل در اکثر موارد، با پریودهای ماهانه همراه با تخمک گذاری دیده می‌شود و براساس سن شروع و دلایل به‌وجود آورنده، به دو نوع اولیه و ثانویه تقسیم می‌شود.

واژه‌شناسی

دُش‌دَشتانی از برساخته‌های فرهنگستان زبان است و به معنی قاعدگی دشوار و دردناک می‌باشد. پیشوند دُش هممعنی و همریشه با پیشوند لاتینی Dys می‌باشد؛ و دَشتان به معنای حایض و زنی که خون حیض از وی آید است.

دیسمنوره اولیه

این حالت معمولاً قبل از سن ۲۰ سالگی و تقریباً همیشه ۶ تا ۱۲ ماه بعد از اولین قاعدگی شروع می‌شود. اگر دردها ۳ سال بعد از اولین قاعدگی (منارک) شروع شود یا اگر دیسمنوره همراه با دوره‌های بدون تخمک‌گذاری باشد، باید به فکر علل ثانویه بود.

معمولاً درد چند ساعت قبل یا هم‌زمان با خون‌ریزی قاعدگی شروع شده و حداکثر دو تا سه روز طول می‌کشد. دردها بیشتر در زیر ناف است. دردها گاه به کمر، کشاله ران و رانها نیز انتشار می‌یابد. علائم دیگری مثل تهوع، استفراغ، بی اشتهایی، اسهال، خستگی، تحریک‌پذیری و گاه سردرد، می‌تواند وجود داشته باشد. دیسمنوره اولیه با افزایش سن و زایمان طبیعی ممکن است بهبود یابد. این بیماری احتمالاً در زنانی که مادران آن‌ها نیز دچار این ناراحتی بوده‌اند شایعتر است. در این بیماری پروستاگلاندین‌ها نقش دارند که سبب انقباضات رحمی و دیگر علائم عمومی می‌شوند.

دیسمنوره ثانویه
این حالت معمولاً بعد از سن ۲۰ سالگی رخ می‌دهد هر چند که می‌تواند در اولین عادت ماهیانه و در هر سنی شروع شود. درد دراینها معمولاً ۵ تا ۷ روز تداوم می‌یابد. دیسمنوره ثانویه در زنان دارای بیماریهای لگنی مثل (آندومتریوز، آدنومیوز، توده‌های زیرمخاطی رحم، تنگی شدید گردن رحم، عفونت‌های لگنی مزمن، چسبندگی‌ها لگنی و هیپرمنوره یا افزایش خون‌ریزی ماهانه) رخ می‌دهد. در این بیماران معاینات کامل لگن و نیز آزمایش‌های روتین، تصویربرداری از رحم و ضمائم آن، سونوگرافی و … ممکن است برای تشخیص لازم باشد اما دستیابی به یک تشخیص دقیق همیشه امکان‌پذیر نیست و اشتباه در تشخیص و افتراق دیسمنوره اولیه و ثانویه فراوان دیده می‌شود.

علل

علل دیسمنوره بسیار متنوع است و بسته به اولیه یا ثانویه بودن آن می‌تواند ناشی از عفونت، اختلالات هورمونی، استرس و ... می‌باشد.

درمان

در مورد دیسمنوره اولیه فعالیت‌های فیزیکی ملایم می‌تواند به تخفیف شکایات بیمار کمک کند. توجه به رژیم غذایی (مثل خوردن غلات سبوس نگرفته، حبوبات، سبزیجات و میوه جات بیشتر و کم خوردن یا نخوردن نمک، کافئین و شکر) نیز در برخی زنان مفید است. استراحت و ماساژ و تکنیک‌های بیوفیدبک، برخی از تمرینات یوگا و تجویز داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی مانند مفنامیک اسید و ایبوپروفن نیز در برخی موارد در تخفیف درد مؤثر است.

اگر بیمار از نظر جنسی فعال است، استفاده ازقرصهای پیشگیری از حاملگی (OCP)با استروژن کم در %۹۰ موارد مؤثر خواهد بود که درمان انتخابی می‌باشد.

درمانهای دارویی تحت نظر متخصص زنان و زایمان انجام شده و در صورتی که ۳ تا ۶ ماه پس از درمانهای مذکور پاسخی مشاهده نشد، باید به دنبال علل ثانویه بوده و کلیه اقدامات تشخیصی را به کار بست. (خصوصاً در دیسمنوره‌ای که پس از ۲۰ سالگی ظاهر شود که تقریباً همیشه از نوع ثانویه است) درمان‌های گیاهی شامل دم کرده گل گاوزبان و سنبل طیب همراه با عسل در دوران قاعدگی و پرهیز از پرخوری در این دوران پیشنهاد می‌شود.

درمان در موارد ثانویه بهبود عامل ایجادکننده مانند عفونت است اما برخی از انواع ثانویه به درمانهای دارویی با OCP (قرصهای ضد حاملگی) یا داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی (NSAIDS) نیز پاسخ نسبی می‌دهند.

Dysmenorrhea, also known as painful periods or menstrual cramps, is pain during menstruation. Its usual onset occurs around the time that menstruation begins. Symptoms typically last less than three days. The pain is usually in the pelvis or lower abdomen. Other symptoms may include back pain, diarrhea or nausea.

In young women, painful periods often occur without an underlying problem. In older women, it is more often due to an underlying issues such as uterine fibroids, adenomyosis or endometriosis. It is more common among those with heavy periods, irregular periods, whose periods started before twelve years of age or who have a low body weight. A pelvic exam in those who are sexually active and ultrasound may be useful to help in diagnosis. Conditions that should be ruled out include ectopic pregnancy, pelvic inflammatory disease, interstitial cystitis and chronic pelvic pain.

Dysmenorrhea occurs less often in those who exercise regularly and those who have children early in life. Treatment may include the use of a heating pad. Medications that may help include NSAIDs such as ibuprofen, hormonal birth control and the IUD with progestogen. Taking vitamin B1 or magnesium may help. Evidence for yoga, acupuncture and massage is insufficient. Surgery may be useful if certain underlying problems are present.

Estimates of the percentage of women of reproductive age affected vary from 20 to 90%. It is the most common menstrual disorder. Typically, it starts within a year of the first menstrual period. When there is no underlying cause, often the pain improves with age or following having a child.

image : Medical News Today