معرفی استان کرمانشاه (Kermanshah Province)
استان کرمانشاه یا استان کرمانشاهان با مساحت ۲۴٬۶۴۰ کیلومتر مربع، هفدهمین استان ایران از نظر وسعت بهشمار میرود. مختصات جغرافیایی کامل استان کرمانشاه بر روی کره زمین از طول جغرافیایی ۴۵ درجه و ۲۰ دقیقه و ۳۹ ثانیه شرقی تا ۴۸ درجه و ۱ دقیقه و ۵۸ ثانیه شرقی و از عرض جغرافیایی ۳۳ درجه و ۳۷ دقیقه و ۸ ثانیه شمالی تا ۳۵ درجه و ۱۷ دقیقه و ۸ ثانیه شمالی میباشد. استان کرمانشاه که ۱/۵ درصد مساحت کشور را دربرمیگیرد، از استانهای غربی بهشمار میآید که با کشور عراق مرز مشترک دارند. این استان از شمال به استان کردستان، از جنوب به استان لرستان و ایلام، از شرق به استان همدان و از غرب به کشور عراق محدود میشود. مرکز استان کرمانشاه، شهر کرمانشاه است. بر اساس آخرین تغییرات در ۱۳۹۰ استان کرمانشاه از، ۱۴ شهرستان، ۳۱ شهر، ۳۱ بخش و ۸۴ دهستان تشکیل شدهاست.تقسیمات کشوری سال ۱۳۱۶
در سال ۱۳۱۶ که ایران به ده استان تقسیم میشد، استانهای کنونی، کرمانشاه، همدان، ایلام و بخش اعظم استان کردستان، استان پنجم (به مرکزیت کرمانشاه) را تشکیل میدادند.
تقسیمات کشوری کنونی
شهرستان اسلامآباد غرب
شهرستان پاوه
شهرستان ثلاث باباجانی
شهرستان جوانرود
شهرستان دالاهو
شهرستان روانسر
شهرستان سرپل ذهاب
شهرستان سنقر
شهرستان صحنه
شهرستان قصر شیرین
شهرستان کرمانشاه
شهرستان کنگاور
شهرستان گیلانغرب
شهرستان هرسین
استان کرمانشاه شامل ۱۴ شهرستان، ۳۱ مرکز شهری، ۸۶ دهستان و ۲۷۹۳ آبادی دارای سکنه میباشد. این استان از شمال به استان کردستان، از جنوب به استانهای لرستان و ایلام، از شرق به استان همدان و از غرب با کشور عراق هم جوار است و بیش از ۳۳۰ کیلومتر مرز مشترک با کشور عراق دارد.
تاریخ استان
نوشتههای تاریخی بیانگر این است که کرمانشاه از نخستین مراکز تمدن بشری بودهاست. برخلاف سایر نقاط ایران که به صورت مقطعی مورد سکونت قرار گرفتهاند، این استان بدون وقفه در دورههای مختلف تاریخ مورد سکونت قرار گرفتهاست. این منطقه بر سر راه شاهراههای ارتباطی مهمی چون جاده شاهی، جاده ابریشم بوده و از مناطق جغرافیایی با اهمیت ایران باستان بودهاست. کرمانشاه یکی از مراکز اصلی مادها بوده و و تا زمان هخامنشیان نیز به نام ماد شناخته میشده؛ و در زمان ساسانیان «ماه» نام داشته که شکل تغییر یافته واژهٔ ماد میباشد.
این استان در گذشته یکی از مراکز ساسانیان بودهاست و از همین دوره آثار بسیار زیاد و ارزشمندی در این استان مانند طاق بستان، کتیبه بیستون و معبد آناهیتا باقیماندهاست و در طی سدههای گوناگون نیز به دلیل جایگاه ویژه راهبردی کرمانشاه، این شهرستان دارای اهمیت ویژهای بودهاست. امروزه نیز از مهمترین شهرهای غرب ایران بهشمار میرود. به گفته هرتسفلد، کرمانشاه در سده ۱۹ میلادی به دروازه آسیا شهرت داشتهاست و اکنون نیز بزرگراه کربلا و عتبات عالیات از این منطقه میگذرد.
در سده سوم هجری کرمانشاه در حوزه قلمروی صفاریان قرار داشت اما گروهی از کردهای شیعه کرمانشاه به نام حسنویه حکومت آل حسنویه را تشکیل دادند که حدود نیم قرن بر این منطقه حکومت کرد.
در جنگ جهانی اول کرمانشاه توسط حکومت عثمانی تصرف شد اما با سقوط بغداد، نیروهای عثمانی این منطقه را تخلیه کرده و کرمانشاه به تصرف قوای متفقین درآمد. در جنگ جهانی اول عشایر کرد منطقه با نیروهای عثمانی درگیر شدند.
در جنگ جهانی دوم سپاه منطقه غرب که شامل لشکر ۱۲ کرمانشاه و لشکر ۵ بود تنها نیروی ایرانی بودند که ۴۸ ساعت در برابر قوای انگلیسی مقاومت کردند.
در سالهای ۱۳۰۰ تا ۱۳۲۰ با روی کار آمدن رضاشاه حکومت مرکزی توانست تا اندازهای نفوذ و قدرت خود را در سراسر ایران تأمین نماید. در این زمان سنندج، ایلام و همدان بخشی از استان پنجم بودند. از سال ۱۳۴۰ به بعد استان کرمانشاه تقسیم شد به استان کردستان و استان کرمانشاهان و سنندج به عنوان مرکز سیاسی و اداری استان کردستان، مهمترین و بزرگترین شهر استان جدید التاسیس کردستان بود. در سال ۱۳۴۳ فرمانداری کل ایلام تأسیس و در سال ۱۳۵۳ تحت عنوان استان ایلام از کرمانشاه منتزع گردید. از سال ۱۳۴۶ نیز فرمانداری کل لرستان تأسیس گردید و شهرهای لک نشین، استان کرمانشاهان (جنوب رود سیمره) به فرمانداری جدید به مرکزیت خرمآباد پیوستند، که بعدها تبدیل به استان مستقلی به نام استان لرستان گردید.
.
مردمشناسی
استان کرمانشاه یکی از استانهای کردنشین ایران است. برخی از بزرگترین اقوام و ایلات و طوایف نظیر ایل کلهر، ایل زنگنه، ایل گوران، ایل سنجابی، ایل جمور، ایل قلخانی و ایل زوله در استان کرمانشاه زندگی میکنند. زبانها و گویشهای گوناگون نظیر گویش هایکلهری، جافی، کردی کرمانشاهی، لکی، فارسی کرمانشاهی، ترکی سنقری، سورانی، پاوهای، ژاو رودی، لهونی، بالاجوبی، اورامی و گوران از رایجترین گونههای گویشی در استان کرمانشاه هستند. در این استان قومیتهای گوناگون دیگری نیز زندگی میکنند.
آب و هوا
کرمانشاه از دید گوناگونی آب و هوائی دارای تنوع زیادی است از لحاظ آب و هوایی دارای چهار فصل در یک زمان است برای نمونه قصر شیرین دارای آب و هوای گرم و سنقر و پاوه دارای آب و هوای سرد و کرمانشاه و اسلامآباد غرب دارای آب و هوای معتدل هستند.
مذهب
استان کرمانشاه از دیدگاه مذهبی نیز دارای گونهگونی بسیار زیادی است. به طور مثال پیروان کیشهای شیعه (مذهب اکثریت مردم)، و اقلیتهای سنی، یارسان، نعمتاللهی، یهودی، مسیحی (ارمنی و آشوری) و بهائی در این استان در کنار هم زندگی میکنند.
زبان
زبان کردی و فارسی کرمانشاهی در شهر کرمانشاه از رایجترین زبانها میباشند. لهجه فارسی کرمانشاهی تنها خاص شهر کرمانشاه است. فارسی کرمانشاهی با گسترش سازمانهای اداری در دوره قاجار و نیز به وسیله مهاجران و زواری که از مسیر کرمانشاه به عتبات میرفتند، ایجاد شدهاست. در استان گویشهای کردی کرمانشاهی، کلهری، زنگنهای، سنجابی، گورانی، لکی. هورامی و جافی در شهرهای جوانرود، روانسر، ثلاث باباجانی، بخشهایی از پاوه و سرپل ذهاب و ترکی سنقری نیز در سنقر رواج دارد و همچنین گویش لکی درشهرستان هرسین، شهرستان صحنه و شهرستان کنگاور رواج دارد.
نظرسنجی سال ۱۳۸۹
طی پژوهشی که شرکت پژوهشگران خبره پارس به سفارش شورای فرهنگ عمومی در سال ۸۹ انجام داد و براساس یک بررسی میدانی و یک جامعه آماری از میان ساکنان ۲۸۸ شهر و حدود ۱۴۰۰ روستای سراسر کشور، درصد اقوامی که در این نظر سنجی نمونه گیری شد در استان کرمانشاه به قرار زیر بود: ۴٫۲٪ فارس (۱٫۹٪ مرد، ۶٫۲٪ زن)، ۹۲٫۵٪ کرد (۹۵٫۲٪ مرد، ۹۰٫۴٪ زن)، ۰٫۲٪ عرب (۰٫۵٪ مرد)، ۰٫۷٪ لُر (۰٫۵٪ مرد، ۰٫۵٪ زن)، ۰٫۵٪ سایر و ۱٫۹٪ بدون جواب بودند.
اقوام
کردها
کردها ساکنین اصلی شهر کرمانشاه هستند. طوایف مختلف کرد از قبیل گوران، کلهر، سنجابی، قلخانی، کلیایی، جمور، کاکاوند، عثمانوند، زنگنه و … در این استان زندگی میکنند.
ترکها
ترکهای استان کرمانشاه در کنار کردهای کلیایی در شهر سنقر زندگی میکنند. آنان به زبان ترکی سنقری سخن میگویند. زبان سنقری فرم انتقالی از زبان ترکی آذربایجانی به زبان ترکی خراسانی میباشد. همچنین زبان سنقری به عنوان گویشی از زبان ترکی آذربایجانی یاد میشود.
سایر اقوام
در دو قرن گذشته عدهای از مردم مناطق مختلف به ویژه همدان، اراک، اصفهان، سمنان و… به شهر کرمانشاه مهاجرت کردند. تأثیر این مهاجرتها را میتوان در ایجاد لهجه فارسی کرمانشاهی مشاهده کرد. برخی از خاندانها از جمله خاندانهای آل آقا، خاندان نجومی، میبدی، جلیلی، فیض مهدوی، شهرستانی، صدوقی، محمّدی عراقی، کزازی، جابری، دزفولی و … نیز به دلایل مذهبی به کرمانشاه مهاجرت کردند.
جاذبههای تاریخی
در استان کرمانشاه ۳۰۰۰ اثر تاریخی برآورد شدهاست که ۷۱۶ اثر آن به ثبت آثار ملی و یک اثر به ثبت اثر جهانی رسیدهاست. در این میان بیستون به ثبت جهانی رسیدهاست و در همه جای استان آثار گرانبهایی دیده میشود از جمله تاق بستان در کرمانشاه، طاق گرا، معبد آناهیتا در کنگاور
کاروانسراها
کاروانسرای قصرشیرین
کاروانسرای صفوی بیستون
کاروانسرای ماهیدشت
کاروانسرای ایلخانی (بیستون)
کاروانسرای سرپل ذهاب
کاخها و خانههای تاریخی
کاخ خسرو
خانه خواجه باروخ
خانه معین الکتاب
خانه خدیوی
کاخ شاپور
بقایای کاخ ساسانی (عمارت خسروی)
کاخ حوش کوری
حمامها
حمام حسن خان کنگاور
حمام حاج اصغر خان کنگاور
حمام قلعه
حمام بزرگ (حمام سرجوب)
حمام پاچمن
پلها
پل میان راهان
پل ماهیدشت
پل نوژی وران
پل بیستون
پل کوچه
پل قوزیوند
اماکن مذهبی
آتشکده چهارقاپی
معبد آناهیتا
پرستشگاه پارتی
مسجد جامع کرمانشاه
مسجد جامع پاوه
مسجد و حسینیه شیخ محمود تم تم
مسجد دولتشاه
دیگر آثار تاریخی
بیستون
تاق بستان یا تاق وه سان
ساعت سنگی
طاق گرا
غار سنگی دستساز حسین کوهکن
جاذبههای طبیعی
استان کرمانشاه که دارای آب و هوای متنوعی در مناطق مختلف است در حدود ۷۷۰ چشمه و ۷۴ سراب را در خود جای دادهاست که آن را بستر مناسبی برای رودخانههای فصلی و دائمی تبدیل کردهاست.
غارها
غار پراو
غار قوری قلعه
غار دو اشکفت
غار شکارچیان
مردمشناسی
استان کرمانشاه یکی از استانهای کردنشین ایران است. برخی از بزرگترین اقوام و ایلات و طوایف نظیر ایل کلهر، ایل زنگنه، ایل گوران، ایل سنجابی، ایل جمور، ایل قلخانی و ایل زوله در استان کرمانشاه زندگی میکنند. زبانها و گویشهای گوناگون نظیر گویش هایکلهری، جافی، کردی کرمانشاهی، لکی، فارسی کرمانشاهی، ترکی سنقری، سورانی، پاوهای، ژاو رودی، لهونی، بالاجوبی، اورامی و گوران از رایجترین گونههای گویشی در استان کرمانشاه هستند. در این استان قومیتهای گوناگون دیگری نیز زندگی میکنند.
آب و هوا
کرمانشاه از دید گوناگونی آب و هوائی دارای تنوع زیادی است از لحاظ آب و هوایی دارای چهار فصل در یک زمان است برای نمونه قصر شیرین دارای آب و هوای گرم و سنقر و پاوه دارای آب و هوای سرد و کرمانشاه و اسلامآباد غرب دارای آب و هوای معتدل هستند.
مذهب
استان کرمانشاه از دیدگاه مذهبی نیز دارای گونهگونی بسیار زیادی است. به طور مثال پیروان کیشهای شیعه (مذهب اکثریت مردم)، و اقلیتهای سنی، یارسان، نعمتاللهی، یهودی، مسیحی (ارمنی و آشوری) و بهائی در این استان در کنار هم زندگی میکنند.
زبان
زبان کردی و فارسی کرمانشاهی در شهر کرمانشاه از رایجترین زبانها میباشند. لهجه فارسی کرمانشاهی تنها خاص شهر کرمانشاه است. فارسی کرمانشاهی با گسترش سازمانهای اداری در دوره قاجار و نیز به وسیله مهاجران و زواری که از مسیر کرمانشاه به عتبات میرفتند، ایجاد شدهاست. در استان گویشهای کردی کرمانشاهی، کلهری، زنگنهای، سنجابی، گورانی، لکی. هورامی و جافی در شهرهای جوانرود، روانسر، ثلاث باباجانی، بخشهایی از پاوه و سرپل ذهاب و ترکی سنقری نیز در سنقر رواج دارد و همچنین گویش لکی درشهرستان هرسین، شهرستان صحنه و شهرستان کنگاور رواج دارد.
نظرسنجی سال ۱۳۸۹
طی پژوهشی که شرکت پژوهشگران خبره پارس به سفارش شورای فرهنگ عمومی در سال ۸۹ انجام داد و براساس یک بررسی میدانی و یک جامعه آماری از میان ساکنان ۲۸۸ شهر و حدود ۱۴۰۰ روستای سراسر کشور، درصد اقوامی که در این نظر سنجی نمونه گیری شد در استان کرمانشاه به قرار زیر بود: ۴٫۲٪ فارس (۱٫۹٪ مرد، ۶٫۲٪ زن)، ۹۲٫۵٪ کرد (۹۵٫۲٪ مرد، ۹۰٫۴٪ زن)، ۰٫۲٪ عرب (۰٫۵٪ مرد)، ۰٫۷٪ لُر (۰٫۵٪ مرد، ۰٫۵٪ زن)، ۰٫۵٪ سایر و ۱٫۹٪ بدون جواب بودند.
اقوام
کردها
کردها ساکنین اصلی شهر کرمانشاه هستند. طوایف مختلف کرد از قبیل گوران، کلهر، سنجابی، قلخانی، کلیایی، جمور، کاکاوند، عثمانوند، زنگنه و … در این استان زندگی میکنند.
ترکها
ترکهای استان کرمانشاه در کنار کردهای کلیایی در شهر سنقر زندگی میکنند. آنان به زبان ترکی سنقری سخن میگویند. زبان سنقری فرم انتقالی از زبان ترکی آذربایجانی به زبان ترکی خراسانی میباشد. همچنین زبان سنقری به عنوان گویشی از زبان ترکی آذربایجانی یاد میشود.
سایر اقوام
در دو قرن گذشته عدهای از مردم مناطق مختلف به ویژه همدان، اراک، اصفهان، سمنان و… به شهر کرمانشاه مهاجرت کردند. تأثیر این مهاجرتها را میتوان در ایجاد لهجه فارسی کرمانشاهی مشاهده کرد. برخی از خاندانها از جمله خاندانهای آل آقا، خاندان نجومی، میبدی، جلیلی، فیض مهدوی، شهرستانی، صدوقی، محمّدی عراقی، کزازی، جابری، دزفولی و … نیز به دلایل مذهبی به کرمانشاه مهاجرت کردند.
جاذبههای تاریخی
در استان کرمانشاه ۳۰۰۰ اثر تاریخی برآورد شدهاست که ۷۱۶ اثر آن به ثبت آثار ملی و یک اثر به ثبت اثر جهانی رسیدهاست. در این میان بیستون به ثبت جهانی رسیدهاست و در همه جای استان آثار گرانبهایی دیده میشود از جمله تاق بستان در کرمانشاه، طاق گرا، معبد آناهیتا در کنگاور
کاروانسراها
کاروانسرای قصرشیرین
کاروانسرای صفوی بیستون
کاروانسرای ماهیدشت
کاروانسرای ایلخانی (بیستون)
کاروانسرای سرپل ذهاب
کاخها و خانههای تاریخی
کاخ خسرو
خانه خواجه باروخ
خانه معین الکتاب
خانه خدیوی
کاخ شاپور
بقایای کاخ ساسانی (عمارت خسروی)
کاخ حوش کوری
حمامها
حمام حسن خان کنگاور
حمام حاج اصغر خان کنگاور
حمام قلعه
حمام بزرگ (حمام سرجوب)
حمام پاچمن
پلها
پل میان راهان
پل ماهیدشت
پل نوژی وران
پل بیستون
پل کوچه
پل قوزیوند
اماکن مذهبی
آتشکده چهارقاپی
معبد آناهیتا
پرستشگاه پارتی
مسجد جامع کرمانشاه
مسجد جامع پاوه
مسجد و حسینیه شیخ محمود تم تم
مسجد دولتشاه
دیگر آثار تاریخی
بیستون
تاق بستان یا تاق وه سان
ساعت سنگی
طاق گرا
غار سنگی دستساز حسین کوهکن
جاذبههای طبیعی
استان کرمانشاه که دارای آب و هوای متنوعی در مناطق مختلف است در حدود ۷۷۰ چشمه و ۷۴ سراب را در خود جای دادهاست که آن را بستر مناسبی برای رودخانههای فصلی و دائمی تبدیل کردهاست.
غارها
غار پراو
غار قوری قلعه
غار دو اشکفت
غار شکارچیان
Kermanshah Province (Southern Kurdish: کرماشان, Kirmaşan; Persian: استان كرمانشاه, Ostanı Kermanşah) is one of the 31 provinces of Iran and is regarded as part of Iranian Kurdistan. The province was known from 1969 to 1986 as Kermanshahan and from 1986 to 1995 as Bakhtaran. according to 2014 segmentation by Ministry of Interior it is center of Region 4, with the region"s central secretariat located at the province"s capital city, Kermanshah. Majority of people in Kermanshah province are Shia, and there are minority of Sunni and Yarsanism.
Counties
Kermanshah consists of 14 shahrestans (districts): Dalaho County; Gilan-e-gharb County; Harsin County; Islamabad-e-gharb County; Javanrud County; Kangavar County; Kermanshah County; Paveh County; Qasr-e-Shirin County; Ravansar county; Sahneh County; Sarpol-e-Zahab County; Solas-e-Babajani County; Sonqor County.
Major cities and towns in Kermanshah Province: Kermanshah; Eslamabad-e Gharb; Paveh; Harsin; Kangavar; Sonqor; Javanrud; Salas-e-babajani; Ravansar; Dalahoo; Gilan-Gharb; Sahneh; Qasr-e Shirin; Sarpol-e-Zahab.