تاریخچه برنج | معرفی انواع برنج | قیمت برنج | بزرگترین تولیدکننده برنج جهان
برنج از مهم‌ترین غلات و اقلام غذایی جهان است. نیمی از جمعیت جهان، به برنج به عنوان یک غذای اصلی وابسته هستند. هم‌اکنون «ده‌ها هزار نوع برنج» در جهان وجود دارد، اما اینها در دو زیرگونه کلی جای می‌گیرند. دو زیرگونه اصلی شامل برنج «جاپونیکا» با نام علمی Oryza sativa japonica و برنج «ایندیکا» با نام علمی sativa indica می‌شوند.
شواهد پیدایشی نشان می‌دهد که برنج در ۸۲۰۰–۱۳۵۰۰ سال پیش در دره رودخانه پرل چین سرچشمه گرفته‌است. پیشتر، اسناد باستانشناسی حدس می‌زدند که برنج در دره رودخانه یانگ تسه در چین اهلی شده باشد. برنج از آسیای شرقی، به مناطق جنوبی تر و آسیای جنوبی گسترش یافت. برنج توسط استعمارگران اروپایی از آسیای غربی به اروپا و آمریکا معرفی شد.
انواع برنج (لیست جدید)
موارد بیشتر...
تولید
در سال ۲۰۱۶ تولید جهانی برنج برابر ۷۴۱ میلیون تن بوده‌است که ۵۰٪ از این میزان متعلق به چین و هند می‌باشد. سایر تولیدکنندگان اصلی اندونزی، بنگلادش و ویتنام می‌باشند.
بسیاری از کشورهای تولیدکننده برنج به دلیل ضعف جاده‌ها، فناوری‌های ضعیف نگهداری، زنجیره عرضه ناکارآمد و ضعف کشاورز برای رساندن محصول به بازار و توزیع کننده‌های جزئی، دچار ضرر و زیانهای فراوان و تلفات در محصول برداشت شده می‌شوند. در تحقیقی توسط بانک جهانی و فائو ادعا شده‌است به‌طور متوسط هر ساله نزدیک به ۸٪ تا ۲۶٪ برنج تولید شده در کشورهای درحال توسعه به دلیل ضعف تأسیسات و مشکلات پس از برداشت از بین می‌رود. در بعضی گزارش‌ها ادعا شده این عدد بیش از ۴۰٪ است. این ازدست دادن محصول نه تنها باعث کاهش امنیت غذایی جهانی می‌شود بلکه تحقیق اشاره می‌کند که این کشاورزان در کشورهای درحال توسعه مانند چین و هند و دیگر کشورها مبلغی به ارزش ۸۹ میلیارد دلار را به دلیل ضعف حمل و نقل و مشکلات پس از برداشت از دست می‌دهند که قابل پیشگیری است.
در سال ۲۰۱۶ تولید جهانی برنج برابر ۷۴۱ میلیون تن بوده‌است که ۵۰٪ از این میزان متعلق به چین و هند می‌باشد. سایر تولیدکنندگان اصلی اندونزی، بنگلادش و ویتنام می‌باشند.
بسیاری از کشورهای تولیدکننده برنج به دلیل ضعف جاده‌ها، فناوری‌های ضعیف نگهداری، زنجیره عرضه ناکارآمد و ضعف کشاورز برای رساندن محصول به بازار و توزیع کننده‌های جزئی، دچار ضرر و زیانهای فراوان و تلفات در محصول برداشت شده می‌شوند. در تحقیقی توسط بانک جهانی و فائو ادعا شده‌است به‌طور متوسط هر ساله نزدیک به ۸٪ تا ۲۶٪ برنج تولید شده در کشورهای درحال توسعه به دلیل ضعف تأسیسات و مشکلات پس از برداشت از بین می‌رود. در بعضی گزارش‌ها ادعا شده این عدد بیش از ۴۰٪ است. این ازدست دادن محصول نه تنها باعث کاهش امنیت غذایی جهانی می‌شود بلکه تحقیق اشاره می‌کند که این کشاورزان در کشورهای درحال توسعه مانند چین و هند و دیگر کشورها مبلغی به ارزش ۸۹ میلیارد دلار را به دلیل ضعف حمل و نقل و مشکلات پس از برداشت از دست می‌دهند که قابل پیشگیری است.
۲۰ تولیدکننده بزرگ برنج بر حسب کشور—۲۰۱۱
(میلیون تن)
چین : ۲۰۲٫۶
هند : ۱۵۵٫۷
اندونزی : ۶۵٫۷
بنگلادش : ۵۰٫۶
ویتنام : ۴۲٫۳
تایلند : ۳۴٫۵
میانمار : ۳۲٫۸
فیلیپین : ۱۶٫۶
برزیل : ۱۳٫۴
کامبوج : ۸٫۷
ژاپن : ۸٫۴
ایالات متحده آمریکا : ۸٫۳
کره جنوبی : ۶٫۳
پاکستان : ۶٫۱
مصر : ۵٫۶
ماداگاسکار : ۵٫۰
نیجریه : ۴٫۵
نپال : ۴٫۴
سری‌لانکا : ۳٫۸
لائوس : ۳٫۵
(میلیون تن)
چین : ۲۰۲٫۶
هند : ۱۵۵٫۷
اندونزی : ۶۵٫۷
بنگلادش : ۵۰٫۶
ویتنام : ۴۲٫۳
تایلند : ۳۴٫۵
میانمار : ۳۲٫۸
فیلیپین : ۱۶٫۶
برزیل : ۱۳٫۴
کامبوج : ۸٫۷
ژاپن : ۸٫۴
ایالات متحده آمریکا : ۸٫۳
کره جنوبی : ۶٫۳
پاکستان : ۶٫۱
مصر : ۵٫۶
ماداگاسکار : ۵٫۰
نیجریه : ۴٫۵
نپال : ۴٫۴
سری‌لانکا : ۳٫۸
لائوس : ۳٫۵
گیاه‌شناسی
برنج گیاهی است که دارای ارقام زودرس (طول دوره رشد ۱۳۰ تا ۱۴۵ روز)، متوسط رشد (۱۵۰ تا ۱۶۰ روز) و ارقام دیررس (۱۷۰ تا ۱۸۰ روز) می‌باشد. برای شناخت بهتر گیاه برنج به ذکر قسمت‌های مختلف آن از قبیل ریشه، ساقه، برگ و غیره می‌پردازیم.
برنج گیاهی است که دارای ارقام زودرس (طول دوره رشد ۱۳۰ تا ۱۴۵ روز)، متوسط رشد (۱۵۰ تا ۱۶۰ روز) و ارقام دیررس (۱۷۰ تا ۱۸۰ روز) می‌باشد. برای شناخت بهتر گیاه برنج به ذکر قسمت‌های مختلف آن از قبیل ریشه، ساقه، برگ و غیره می‌پردازیم.
ریشه
ریشه برنج سطحی و افشان بوده و حداکثر در عمق ۲۰ تا ۲۵ سانتیمتری خاک نفوذ می‌نماید. در این گیاه بغیر از ریشه‌های جنینی از محل گره‌ها نیز ریشه به‌وجود می‌آید. هر چقدر رشد برگ‌ها بیشتر باشد بر رشد ریشه‌ها هم افزوده شده و در نتیجه می‌توان گفت که با افزایش تعداد پنجه‌ها تعداد برگی بیشتر شده و در نتیجه رشد ریشه‌ها نیز زیادتر می‌گردد.
در زمان باز شدن گل‌ها و به خوشه رفتن برنج رشد ریشه حداکثر مقدار خود را دارد.
ساقه
ساقه برنج بندبند و تو خالی بوده و در فواصل مختلف ساقه جداره‌های سختی قرار دارد که در آن قسمت‌ها ساقه توپر می‌باشد و گره نام دارد. فاصله بین دو گره را میان گره می‌نامند. بین سلول‌های ساقه فضایی بین سلولی زیادی وجود دارد که باعث می‌شود قسمتی از اکسیژن مورد نیاز ریشه از طریق منافذ تأمین شود. برگهای این گیاه کشیده و دارای رگبرگهای موازی بوده و بدون دمبرگ است و قاعده برگ پهنتر از سایر نقاط آن می‌باشد؛ و قسمتی از ساقه گیاه یا تمام محیط آن را احاطه کرده که آن را غلاف یا نیام می‌نامند. در قاعده برگ در طرفین غلاف دو صفحه کوچک یا بزرگ به نام گوشوارک (Stipule) وجود دارد. همچنین در محل اتصال غلاف به ساقه زائدهٔ کوچکی به نام زبانک (Ligule) وجود دارد. همچنین تعداد گره‌ها در این گیاه از ۱۰ تا ۲۰ عدد تغییر می‌یابد. در مقادیر مساوی شاخص سطح برگ (LAI) بوته‌های دارای ساقه بلند از نور بهتر می‌توانند استفاده نمایند ولی به آسانی ورس می‌نمایند. ارتفاع بوته‌های برنج در ارقام مختلف از ۵۰ تا ۱۵۰ سانتیمتر و گاهی اوقات تا ۲۰۰ سانتیمتر تغییر می‌یابد.
برگ
برگهای این گیاه متناوب بوده و در دو جانب متقابل ساقه قرار دارند. تعداد برگ‌ها در ارقام مختلف برنج متفاوت بوده، در ارقام زودرس ۱۴ تا ۱۵ برگ، در ارقام متوسط‌رس ۱۶ تا ۱۷ برگ و در ارقام دیررس تعداد برگ‌ها ۱۸ تا ۱۹ برگ بر روی هر ساقه می‌باشد. افزایش دمای هوای پیرامونی در زیاد شدن سطح برگ اثر تعیین‌کننده‌ای داشته و موجب بیشتر شدن تعداد برگ‌ها می‌گردد. در مقادیر مساوی شاخص سطح برگ (LAI) بوته‌هایی که برگهای کوچک و زیادتر دارند از بوته‌هایی که برگهای بزرگ و اندک دارند بهترند.
پنجه‌زنی
پنجه‌ها به جوانه‌های اولیه گفته می‌شوند که در صورت مساعد بودن شرایط آب و هوایی تبدیل به ساقه می‌شوند. از مرحله ۴ تا ۵ برگی شدن گیاه پنجه‌زنی آغاز می‌گردد. پنجه‌ها در مراحل اولیه رشد برای تأمین مواد غذایی خود از ساقه اصلی استفاده می‌کنند و این عمل تا ظهور حداقل ۳ برگ و ۴ ریشه ادامه می‌یابد. موقعی که نشاءها از خزانه به زمین اصلی منتقل شدند پنجه‌زنی شروع شده و تا یکماه بعد نیز ادامه می‌یابد. پس از پایان یکماه رشد پنجه‌ها به حداکثر خود رسیده و پس از آن از تعداد آن‌ها کاسته خواهد شد. شرایط اقلیمی به ویژه آب و هوا در رشد پنجه‌ها بسیار مهم و مؤثر می‌باشد. قدرت تولید پنجه در برنج خیلی زیاد بوده به‌طوری‌که هر بوته برنج معمولاً ۴ تا ۵ پنجه تولید می‌نماید.
ساختمان گل آذین
گل آذین در برنج به صورت پانیکول بوده و فرق آن با گل آذین خوشه در این است که در پانیکول هر خوشه‌چه دارای دم باریک و بلندی می‌باشد و به همین دلیل به آن خوشه خوشه هم گفته می‌شود. پانیکول در ارقام مختلف برنج به شکلی فشرده، باز یا نیمه‌باز است. البته از دیدگاه اصلاح‌گران نباتات در تولید هیبرید و اریته‌هایی که گل آن‌ها بیشتر باز باشد بهترند زیرا مقدار دگرگشنی و در نتیجه تولید بذر آن‌ها بیشتر است. پانیکول برنج در انتهای ساقه وجود داشته و دارای شاخه‌های فرعی با محورهای ثانوی می‌باشد. خوشه‌ها روی دو گل کوتاه به‌وجود می‌آیند که نوک آن روی گلوم‌های نازا (لمای عقیم) توسعه یافته‌است و به چند وجهی کنگره‌دار تبدیل می‌شوند؛ بنابراین نوک فنجانی شکل و متورم مشابه یک زوج گلوم حقیقی است و به آن گلوم حقیقی گفته می‌شود. هر خوشه دارای محور کوچکی به نام محور سنبله‌است که روی آن یک گل در محور برگک پانویه که گلوم‌های نازا نام دارد تشکیل می‌شود. گلدهی در برنج از نوک گل آذین شروع شده و به سمت پایین ادامه می‌یابد. در موقع ظهور خوشه نیاز ریشه به مواد غذایی به ویژه ازت، فسفر و پتاس زیاد است.
ساختمان گُل در برنج
گل آذین در برنج به صورت خوشه‌ای بوده و دارای انشعابات فرعی می‌باشد و حاوی سنبلچه‌های تک گلچه‌ای است. برنج بر خلاف سایر غلات که ۳ تا ۴ پرچم دارند دارای ۶ پرچم است. نافه کوتاه و بساک‌ها به صورت دوخانه‌ای و دارای یک مادگی بوده که حاوی یک تخمدان می‌باشد. کلاله دو شاخه و پردار است. مادگی دارای تخمدان یک برچه‌ای می‌باشد. برگک فوقانی یا گلوم گل دهنده لما (گلومل یا پوشینه سنبله که ریشک روی آن می‌رود) و پالئا (گلومل یا پوشینه گیاهان گرامینه که فاقد ریشک است)، همراه با گل دربرگرفته شده یک گل را تشکیل می‌دهند. در اطراف هر گل دو برگ به نام پوشینه (Glumelle) وجود دارد که یکی لما (Lemma) و دیگری پالئا (Palea) نامیده می‌شود. همچنین در انتهای هر سنبله دو برگک به نام پوشه (Glume) وجود دارد. در برنج گلوم‌ها خیلی کوچک بوده و حتی ممکن است گاهی اوقات حذف شده باشند. طول گلوم‌های خارجی ۴/۱ لما و پالئا و در بعضی از واریته‌ها هم اندازه لما و پالئا است. عموماً لما دارای ریشک و پالئا فاقد ریشک می‌باشد. ۷ تا ۹ روز بعد از گل دادن لایه آلرون از تغییر شکل لایه خارجی بافت آندوسیرم به‌وجود می‌آید.
گرده افشانی و لقاح
برنج گیاهی است خود گشن و بین صفر تا ۳ درصد دگرگشنی دارد. گرده افشانی تقریباً هم‌زمان با باز شدن گل‌ها در شرایط طبیعی روی می‌دهد. دمای مطلوب برای گرده افشانی در حدود ۳۱ تا ۳۲ درجه سانتیگراد است. در دمای پایین‌تر از ۱۰ تا ۱۳ درجه سانتیگراد و همچنین بالاتر از ۶۰ درجه سانتیگراد گرده‌افشانی متوقف می‌گردد. خشکی و دمای پایین می‌تواند روی گرده افشانی اثر منفی داشته باشد. حداقل دما برای انجام عمل لقاح ۱۵ درجه سانتیگراد می‌باشد. زمان باز شدن گل‌ها ۸ صبح الی ۲ بعدازظهر بوده و گل‌های گل آذین در بین یک دورة ۷ تا ۱۰ روزه باز می‌شوند و اکثر آن‌ها ۲ تا ۴ روز پس از خروج گل آذین از غلاف برگ این کار را انجام می‌دهند.
گونه‌های جهانی برنج
در جهان بیش از ۱۲۰٫۰۰۰ گونه برنج وجود دارد. اتحادیه اروپا و سازمان‌های گمرک کشورهای عضو برای ارزیابی و دریافت عوارض وارداتی بین ۵۰۰۰ تا ۱۸۰۰۰ (آلمان) گونه برنج را طبقه‌بندی و تفکیک کرده‌اند.[۶][۷]
گونه‌های عمده
گونهٔ جاوه‌ای
گونهٔ ژاپنی
گونهٔ هندی
برنج ایرانی
از گونهٔ ایرانی می‌توان به گرده، دابو، طارم، چرام۱، چرام۲، صدری (شامل انواع دم سیاه، دم زرد و دم سرخ)، بینام، علی-کاظمی، چمپا و… اشاره کرد از تیپهای اصلاح نژاد شده و پرمحصول می‌توان از ندا، سفیدرود و خزر نام برد.
برخی از ارقام برنج در منطقه شمال ایران:
در نواحی جلگه‌ای استان مازندران همچون شالیزارهای شهرستان‌های فریدونکنار، بابلسر، محمودآباد، نور، جویبار بیشتر ارقام سنتی و مرغوب نظیر (طارم محلی یا سنگ طارم)، هاشمی و بینام کشت می‌شود و ارقام پرمحصول همچون شیرودی، فجر، خزر و ندا بیشتر در شالیزارهای شهرستان‌های بابل، آمل، ساری، نکا و بهشهر کشت می‌شود.
در استان گیلان، شامل ارقام ایندیکایی چون غریب، هاشمی، حسنی و گرده می‌باشند که بنظر می‌رسند در نتیجه انتخاب سنتی توسط کشاورزان (و احتمالاً در ادامه تعدادی نیز در پی انتخاب توسط محققین) هر یک در نواحی جلگه‌ای و دره‌ای استان گیلان به ترتیب شالیزارهای مناطق اطراف شهرستان‌های صومعه سرا، فومن، تالش به مرور زمان حاصل شده‌اند.[۸] یک نوع برنج در منطقه سیروان ایلام طی سال‌های طولانیست که کشت می‌شود به نام برنج عنبربو که بسیار خوش عطر و مزه می‌باشد ولی چون به نسبت وسعت آن منطقه کشت می‌شود به فروش انبوه نرسیده‌است اما این چند سالی است که به کردستان عراق و تهران نیز صادر می‌شود. همچنین در سمت غربی اصفهان و زاینده رود برنجی به اسم لنجان کشت می‌شود که هنگام پخت قد کشیده و نا منظمی پیدا می‌کنند، رنگ آن اندکی متمایل به زرد بوده و طعم و عطر خاصی دارد. به دلیل خشکسالی‌های اخیر کشت برنج در اصفهان اندکی کاهش پیدا کرده‌است.
میزان کشت برنج در ایران
حدود ۹۵ درصد از تولید برنج جهان در چین و هند و آسیای جنوب شرقی می‌باشد و برنج سفید جزو مهم‌ترین وعده‌های غذایی در این کشورها محسوب می‌شود[۹] اما در ایران استان مازندران رتبه اول(۹۳۸۷۳۰٫۱۹) و استان گیلان (۷۴۱۲۴۱٫۹)، استان گلستان (۲۲۹۴۵۴٫۹۹)، استان فارس (۲۲۶۲۹۶٫۷۲)و خوزستان(۲۱۹۸۰۹٫۱۵)و پارس‌آباد (دشت مغان) در رتبه‌های بعدی از نظر میزان تولید قرار دارند. در سال ۱۳۸۵، ۶۲۰٫۰۰۰ هکتار سطح زیر کشت برنج بوده و ۲۶۱۲۱۷۴٫۳۴ تن شلتوک برنج تولید شده‌است.
در استان‌های مازندران و گیلان برنج مرغوب و در استان‌های دیگر برنج پرمحصول کاشت می‌شود. در پارس‌آباد مغان بیشتر ارقام باکیفیت از لحاظ غنی بودن عناصر غذایی (آهن، روی، کلسیم و…) به علت گرم سیر بودن منطقه نسبت به سایر مناطق کشور از رتبه خاصی برخوردار است. همچنین برنج بومی لنجان نیز از جمله برنج‌های معطر است که به نام برنج لنجان معروف بوده و در استان اصفهان می‌توان یافت.
مکان نگهداری برنج در ایران
اگر برنج روی دست کشاورزان مانده‌باشد، ممکن‌است باعث انبار کردن آن‌ها شود به‌طوری‌که حتی برنج‌ها را در فضای باز نگه می‌دارند و فقط یک پلاستیک بر رویش می‌کشند.[۱۰] روستاییان گیلان و مازندران برای نگهداری و انبار کردن ساقه‌های شالی از کندوج استفاده می‌کنند. در منطقه مغان برنج سفید که بیشتر از نوع رقم هاشمی هست را در کیسه‌های ۵۰ کیلویی در انبارها و شلتوک (جو) را روی چهارپایه‌های فلزی در بیرون از انبار قرار داده و می‌پوشانند تا از گزند موشهای انبار در امان باشد.
ویژگی‌های تیپهای بومی برنج
تیپهای بومی متعدد برنج نسبت به هریک از گونه‌های بومی ژاپنی، جاوایی و هندی تمایز بیشتری یافته‌اند. عوامل هم القاءکنندگی تمایزیابی گونه‌های بومی و تیپهای بومی بایستی وابسته به عوامل محیطی زیستگاه‌های گیاهی شان باشد. تفاوت حساسیت نوری و حرارتی در گل دهی، مقاومت به کم‌آبی در رشد، مقاومت به مقدار زیاد کود و نمک‌های محیط کشت، مقاومت به تحمل غرقابی، مقاومت به درجه حرارت بالا و پایین و غیره در گونه‌های بومی مشخص شده‌اند. به علاوه، ویژگی ریخت شناختی ابعاد و اندازه دانه به عنوان یک شاخص موثق اولیه گونه‌های بومی در نظر گرفته می‌شوند. تمایزات چنین ویژگی‌هایی را در میان شش تیپ بومی ذکر شده می‌توان شناخت. در حال حاضر، اگر چه یک محقق اعلام کرده‌است که این شاخص همیشه برای طبقه‌بندی سه گونه بومی کافی نیست.
ابعاد دانه برنج و اندازه آن
به‌طور کلی، یکی از تفاوت‌های برجسته کولتیوارهای هندی، جاوایی و ژاپنی، شکل دانه‌است. با پیگیری گزارش کاتو (۱۹۳۰) دربارهٔ شکل دانه در هندی و ژاپنی، ماتسو سه گونه دانه: ۱) کوتاه، ۲) بزرگ و ۳) بلند را تأیید کرد. این سه گونه دانه به ترتیب به صورت ژاپنی، جاوه‌ای و هندی نشان داده شدند. بیشتر، دانهٔ برنج هندی، باریک و جاوایی بزرگ هستند و دانهٔ برنج ژاپنی دارای دانهٔ کوچک و کوتاه با مقطع عرضی گرد است. بیشتر کولتیوارهای هند، هندوچین، چین جنوبی، تایوان و فیلیپین از هندی اند (تیپ C). تعداد زیادی از کولتیوارهای جاوا، چین شمالی و غربی، اروپا، آمریکا و بیشتر برنج دیم ژاپنی متعلق به جاوایی (تیپ B) است. برنج آبی ژاپن و کولتیوارهای منچوری خیلی شبیه ژاپنی اند (تیپ A). وتب و آکی هاما شکل دانه‌های برنج باستانی که در برمه، تایلند و کلمبیا کشت شده بود، بررسی کردند. آن‌ها وجود کولتیوارهای اولیه را در دامنه کوه‌های هیمالیا که به هندی و ژاپنی تمایز نیافتند، پیشنهاد کردند. آن‌ها به منشأ برنج زراعی نیز می‌اندیشید همان‌طور که در بالا اشاره گردید، در نوع بومی هندی کولتیوارهای دانه کوتاه مانند بورو تأیید شده‌است. یک تئوری وجود دارد که تمایز یابی اختصاصی شکل دانه را در انواع بومی برنج آسیایی نشان می‌دهد که ممکن است در نتیجه پاسخ به اختلاف درجه حرارت در آن‌ها باشد.
ریشه برنج سطحی و افشان بوده و حداکثر در عمق ۲۰ تا ۲۵ سانتیمتری خاک نفوذ می‌نماید. در این گیاه بغیر از ریشه‌های جنینی از محل گره‌ها نیز ریشه به‌وجود می‌آید. هر چقدر رشد برگ‌ها بیشتر باشد بر رشد ریشه‌ها هم افزوده شده و در نتیجه می‌توان گفت که با افزایش تعداد پنجه‌ها تعداد برگی بیشتر شده و در نتیجه رشد ریشه‌ها نیز زیادتر می‌گردد.
در زمان باز شدن گل‌ها و به خوشه رفتن برنج رشد ریشه حداکثر مقدار خود را دارد.
ساقه
ساقه برنج بندبند و تو خالی بوده و در فواصل مختلف ساقه جداره‌های سختی قرار دارد که در آن قسمت‌ها ساقه توپر می‌باشد و گره نام دارد. فاصله بین دو گره را میان گره می‌نامند. بین سلول‌های ساقه فضایی بین سلولی زیادی وجود دارد که باعث می‌شود قسمتی از اکسیژن مورد نیاز ریشه از طریق منافذ تأمین شود. برگهای این گیاه کشیده و دارای رگبرگهای موازی بوده و بدون دمبرگ است و قاعده برگ پهنتر از سایر نقاط آن می‌باشد؛ و قسمتی از ساقه گیاه یا تمام محیط آن را احاطه کرده که آن را غلاف یا نیام می‌نامند. در قاعده برگ در طرفین غلاف دو صفحه کوچک یا بزرگ به نام گوشوارک (Stipule) وجود دارد. همچنین در محل اتصال غلاف به ساقه زائدهٔ کوچکی به نام زبانک (Ligule) وجود دارد. همچنین تعداد گره‌ها در این گیاه از ۱۰ تا ۲۰ عدد تغییر می‌یابد. در مقادیر مساوی شاخص سطح برگ (LAI) بوته‌های دارای ساقه بلند از نور بهتر می‌توانند استفاده نمایند ولی به آسانی ورس می‌نمایند. ارتفاع بوته‌های برنج در ارقام مختلف از ۵۰ تا ۱۵۰ سانتیمتر و گاهی اوقات تا ۲۰۰ سانتیمتر تغییر می‌یابد.
برگ
برگهای این گیاه متناوب بوده و در دو جانب متقابل ساقه قرار دارند. تعداد برگ‌ها در ارقام مختلف برنج متفاوت بوده، در ارقام زودرس ۱۴ تا ۱۵ برگ، در ارقام متوسط‌رس ۱۶ تا ۱۷ برگ و در ارقام دیررس تعداد برگ‌ها ۱۸ تا ۱۹ برگ بر روی هر ساقه می‌باشد. افزایش دمای هوای پیرامونی در زیاد شدن سطح برگ اثر تعیین‌کننده‌ای داشته و موجب بیشتر شدن تعداد برگ‌ها می‌گردد. در مقادیر مساوی شاخص سطح برگ (LAI) بوته‌هایی که برگهای کوچک و زیادتر دارند از بوته‌هایی که برگهای بزرگ و اندک دارند بهترند.
پنجه‌زنی
پنجه‌ها به جوانه‌های اولیه گفته می‌شوند که در صورت مساعد بودن شرایط آب و هوایی تبدیل به ساقه می‌شوند. از مرحله ۴ تا ۵ برگی شدن گیاه پنجه‌زنی آغاز می‌گردد. پنجه‌ها در مراحل اولیه رشد برای تأمین مواد غذایی خود از ساقه اصلی استفاده می‌کنند و این عمل تا ظهور حداقل ۳ برگ و ۴ ریشه ادامه می‌یابد. موقعی که نشاءها از خزانه به زمین اصلی منتقل شدند پنجه‌زنی شروع شده و تا یکماه بعد نیز ادامه می‌یابد. پس از پایان یکماه رشد پنجه‌ها به حداکثر خود رسیده و پس از آن از تعداد آن‌ها کاسته خواهد شد. شرایط اقلیمی به ویژه آب و هوا در رشد پنجه‌ها بسیار مهم و مؤثر می‌باشد. قدرت تولید پنجه در برنج خیلی زیاد بوده به‌طوری‌که هر بوته برنج معمولاً ۴ تا ۵ پنجه تولید می‌نماید.
ساختمان گل آذین
گل آذین در برنج به صورت پانیکول بوده و فرق آن با گل آذین خوشه در این است که در پانیکول هر خوشه‌چه دارای دم باریک و بلندی می‌باشد و به همین دلیل به آن خوشه خوشه هم گفته می‌شود. پانیکول در ارقام مختلف برنج به شکلی فشرده، باز یا نیمه‌باز است. البته از دیدگاه اصلاح‌گران نباتات در تولید هیبرید و اریته‌هایی که گل آن‌ها بیشتر باز باشد بهترند زیرا مقدار دگرگشنی و در نتیجه تولید بذر آن‌ها بیشتر است. پانیکول برنج در انتهای ساقه وجود داشته و دارای شاخه‌های فرعی با محورهای ثانوی می‌باشد. خوشه‌ها روی دو گل کوتاه به‌وجود می‌آیند که نوک آن روی گلوم‌های نازا (لمای عقیم) توسعه یافته‌است و به چند وجهی کنگره‌دار تبدیل می‌شوند؛ بنابراین نوک فنجانی شکل و متورم مشابه یک زوج گلوم حقیقی است و به آن گلوم حقیقی گفته می‌شود. هر خوشه دارای محور کوچکی به نام محور سنبله‌است که روی آن یک گل در محور برگک پانویه که گلوم‌های نازا نام دارد تشکیل می‌شود. گلدهی در برنج از نوک گل آذین شروع شده و به سمت پایین ادامه می‌یابد. در موقع ظهور خوشه نیاز ریشه به مواد غذایی به ویژه ازت، فسفر و پتاس زیاد است.
ساختمان گُل در برنج
گل آذین در برنج به صورت خوشه‌ای بوده و دارای انشعابات فرعی می‌باشد و حاوی سنبلچه‌های تک گلچه‌ای است. برنج بر خلاف سایر غلات که ۳ تا ۴ پرچم دارند دارای ۶ پرچم است. نافه کوتاه و بساک‌ها به صورت دوخانه‌ای و دارای یک مادگی بوده که حاوی یک تخمدان می‌باشد. کلاله دو شاخه و پردار است. مادگی دارای تخمدان یک برچه‌ای می‌باشد. برگک فوقانی یا گلوم گل دهنده لما (گلومل یا پوشینه سنبله که ریشک روی آن می‌رود) و پالئا (گلومل یا پوشینه گیاهان گرامینه که فاقد ریشک است)، همراه با گل دربرگرفته شده یک گل را تشکیل می‌دهند. در اطراف هر گل دو برگ به نام پوشینه (Glumelle) وجود دارد که یکی لما (Lemma) و دیگری پالئا (Palea) نامیده می‌شود. همچنین در انتهای هر سنبله دو برگک به نام پوشه (Glume) وجود دارد. در برنج گلوم‌ها خیلی کوچک بوده و حتی ممکن است گاهی اوقات حذف شده باشند. طول گلوم‌های خارجی ۴/۱ لما و پالئا و در بعضی از واریته‌ها هم اندازه لما و پالئا است. عموماً لما دارای ریشک و پالئا فاقد ریشک می‌باشد. ۷ تا ۹ روز بعد از گل دادن لایه آلرون از تغییر شکل لایه خارجی بافت آندوسیرم به‌وجود می‌آید.
گرده افشانی و لقاح
برنج گیاهی است خود گشن و بین صفر تا ۳ درصد دگرگشنی دارد. گرده افشانی تقریباً هم‌زمان با باز شدن گل‌ها در شرایط طبیعی روی می‌دهد. دمای مطلوب برای گرده افشانی در حدود ۳۱ تا ۳۲ درجه سانتیگراد است. در دمای پایین‌تر از ۱۰ تا ۱۳ درجه سانتیگراد و همچنین بالاتر از ۶۰ درجه سانتیگراد گرده‌افشانی متوقف می‌گردد. خشکی و دمای پایین می‌تواند روی گرده افشانی اثر منفی داشته باشد. حداقل دما برای انجام عمل لقاح ۱۵ درجه سانتیگراد می‌باشد. زمان باز شدن گل‌ها ۸ صبح الی ۲ بعدازظهر بوده و گل‌های گل آذین در بین یک دورة ۷ تا ۱۰ روزه باز می‌شوند و اکثر آن‌ها ۲ تا ۴ روز پس از خروج گل آذین از غلاف برگ این کار را انجام می‌دهند.
گونه‌های جهانی برنج
در جهان بیش از ۱۲۰٫۰۰۰ گونه برنج وجود دارد. اتحادیه اروپا و سازمان‌های گمرک کشورهای عضو برای ارزیابی و دریافت عوارض وارداتی بین ۵۰۰۰ تا ۱۸۰۰۰ (آلمان) گونه برنج را طبقه‌بندی و تفکیک کرده‌اند.[۶][۷]
گونه‌های عمده
گونهٔ جاوه‌ای
گونهٔ ژاپنی
گونهٔ هندی
برنج ایرانی
از گونهٔ ایرانی می‌توان به گرده، دابو، طارم، چرام۱، چرام۲، صدری (شامل انواع دم سیاه، دم زرد و دم سرخ)، بینام، علی-کاظمی، چمپا و… اشاره کرد از تیپهای اصلاح نژاد شده و پرمحصول می‌توان از ندا، سفیدرود و خزر نام برد.
برخی از ارقام برنج در منطقه شمال ایران:
در نواحی جلگه‌ای استان مازندران همچون شالیزارهای شهرستان‌های فریدونکنار، بابلسر، محمودآباد، نور، جویبار بیشتر ارقام سنتی و مرغوب نظیر (طارم محلی یا سنگ طارم)، هاشمی و بینام کشت می‌شود و ارقام پرمحصول همچون شیرودی، فجر، خزر و ندا بیشتر در شالیزارهای شهرستان‌های بابل، آمل، ساری، نکا و بهشهر کشت می‌شود.
در استان گیلان، شامل ارقام ایندیکایی چون غریب، هاشمی، حسنی و گرده می‌باشند که بنظر می‌رسند در نتیجه انتخاب سنتی توسط کشاورزان (و احتمالاً در ادامه تعدادی نیز در پی انتخاب توسط محققین) هر یک در نواحی جلگه‌ای و دره‌ای استان گیلان به ترتیب شالیزارهای مناطق اطراف شهرستان‌های صومعه سرا، فومن، تالش به مرور زمان حاصل شده‌اند.[۸] یک نوع برنج در منطقه سیروان ایلام طی سال‌های طولانیست که کشت می‌شود به نام برنج عنبربو که بسیار خوش عطر و مزه می‌باشد ولی چون به نسبت وسعت آن منطقه کشت می‌شود به فروش انبوه نرسیده‌است اما این چند سالی است که به کردستان عراق و تهران نیز صادر می‌شود. همچنین در سمت غربی اصفهان و زاینده رود برنجی به اسم لنجان کشت می‌شود که هنگام پخت قد کشیده و نا منظمی پیدا می‌کنند، رنگ آن اندکی متمایل به زرد بوده و طعم و عطر خاصی دارد. به دلیل خشکسالی‌های اخیر کشت برنج در اصفهان اندکی کاهش پیدا کرده‌است.
میزان کشت برنج در ایران
حدود ۹۵ درصد از تولید برنج جهان در چین و هند و آسیای جنوب شرقی می‌باشد و برنج سفید جزو مهم‌ترین وعده‌های غذایی در این کشورها محسوب می‌شود[۹] اما در ایران استان مازندران رتبه اول(۹۳۸۷۳۰٫۱۹) و استان گیلان (۷۴۱۲۴۱٫۹)، استان گلستان (۲۲۹۴۵۴٫۹۹)، استان فارس (۲۲۶۲۹۶٫۷۲)و خوزستان(۲۱۹۸۰۹٫۱۵)و پارس‌آباد (دشت مغان) در رتبه‌های بعدی از نظر میزان تولید قرار دارند. در سال ۱۳۸۵، ۶۲۰٫۰۰۰ هکتار سطح زیر کشت برنج بوده و ۲۶۱۲۱۷۴٫۳۴ تن شلتوک برنج تولید شده‌است.
در استان‌های مازندران و گیلان برنج مرغوب و در استان‌های دیگر برنج پرمحصول کاشت می‌شود. در پارس‌آباد مغان بیشتر ارقام باکیفیت از لحاظ غنی بودن عناصر غذایی (آهن، روی، کلسیم و…) به علت گرم سیر بودن منطقه نسبت به سایر مناطق کشور از رتبه خاصی برخوردار است. همچنین برنج بومی لنجان نیز از جمله برنج‌های معطر است که به نام برنج لنجان معروف بوده و در استان اصفهان می‌توان یافت.
مکان نگهداری برنج در ایران
اگر برنج روی دست کشاورزان مانده‌باشد، ممکن‌است باعث انبار کردن آن‌ها شود به‌طوری‌که حتی برنج‌ها را در فضای باز نگه می‌دارند و فقط یک پلاستیک بر رویش می‌کشند.[۱۰] روستاییان گیلان و مازندران برای نگهداری و انبار کردن ساقه‌های شالی از کندوج استفاده می‌کنند. در منطقه مغان برنج سفید که بیشتر از نوع رقم هاشمی هست را در کیسه‌های ۵۰ کیلویی در انبارها و شلتوک (جو) را روی چهارپایه‌های فلزی در بیرون از انبار قرار داده و می‌پوشانند تا از گزند موشهای انبار در امان باشد.
ویژگی‌های تیپهای بومی برنج
تیپهای بومی متعدد برنج نسبت به هریک از گونه‌های بومی ژاپنی، جاوایی و هندی تمایز بیشتری یافته‌اند. عوامل هم القاءکنندگی تمایزیابی گونه‌های بومی و تیپهای بومی بایستی وابسته به عوامل محیطی زیستگاه‌های گیاهی شان باشد. تفاوت حساسیت نوری و حرارتی در گل دهی، مقاومت به کم‌آبی در رشد، مقاومت به مقدار زیاد کود و نمک‌های محیط کشت، مقاومت به تحمل غرقابی، مقاومت به درجه حرارت بالا و پایین و غیره در گونه‌های بومی مشخص شده‌اند. به علاوه، ویژگی ریخت شناختی ابعاد و اندازه دانه به عنوان یک شاخص موثق اولیه گونه‌های بومی در نظر گرفته می‌شوند. تمایزات چنین ویژگی‌هایی را در میان شش تیپ بومی ذکر شده می‌توان شناخت. در حال حاضر، اگر چه یک محقق اعلام کرده‌است که این شاخص همیشه برای طبقه‌بندی سه گونه بومی کافی نیست.
ابعاد دانه برنج و اندازه آن
به‌طور کلی، یکی از تفاوت‌های برجسته کولتیوارهای هندی، جاوایی و ژاپنی، شکل دانه‌است. با پیگیری گزارش کاتو (۱۹۳۰) دربارهٔ شکل دانه در هندی و ژاپنی، ماتسو سه گونه دانه: ۱) کوتاه، ۲) بزرگ و ۳) بلند را تأیید کرد. این سه گونه دانه به ترتیب به صورت ژاپنی، جاوه‌ای و هندی نشان داده شدند. بیشتر، دانهٔ برنج هندی، باریک و جاوایی بزرگ هستند و دانهٔ برنج ژاپنی دارای دانهٔ کوچک و کوتاه با مقطع عرضی گرد است. بیشتر کولتیوارهای هند، هندوچین، چین جنوبی، تایوان و فیلیپین از هندی اند (تیپ C). تعداد زیادی از کولتیوارهای جاوا، چین شمالی و غربی، اروپا، آمریکا و بیشتر برنج دیم ژاپنی متعلق به جاوایی (تیپ B) است. برنج آبی ژاپن و کولتیوارهای منچوری خیلی شبیه ژاپنی اند (تیپ A). وتب و آکی هاما شکل دانه‌های برنج باستانی که در برمه، تایلند و کلمبیا کشت شده بود، بررسی کردند. آن‌ها وجود کولتیوارهای اولیه را در دامنه کوه‌های هیمالیا که به هندی و ژاپنی تمایز نیافتند، پیشنهاد کردند. آن‌ها به منشأ برنج زراعی نیز می‌اندیشید همان‌طور که در بالا اشاره گردید، در نوع بومی هندی کولتیوارهای دانه کوتاه مانند بورو تأیید شده‌است. یک تئوری وجود دارد که تمایز یابی اختصاصی شکل دانه را در انواع بومی برنج آسیایی نشان می‌دهد که ممکن است در نتیجه پاسخ به اختلاف درجه حرارت در آن‌ها باشد.
شرایط مناسب برای کشت برنج
دما: میانگین دمای مورد نیاز برنج هنگام رشد باید بین ۲۰ تا ۳۷ درجه سانتیگراد باشد. پایین بودن دما در اوایل فصل زراعی یا آبیاری مزرعه با آب سرد سبب می‌شود که زمان رسیدن دانه‌ها به تأخیر افتد. بالا بودن دما هم موجب کاهش تعداد سنبلچه‌های بارور و وزن دانه‌ها می‌شود.
نور: نور هم یکی از عوامل مؤثر در رشد گیاه است. شدت نور در اوایل فصل زراعی شاید عامل محدودکننده‌ای برای رشد برنج به حساب آید. اما با نزدیک شدن به پایان فصل زراعی، به ویژه موقع تشکیل خوشه، رقابت برای جذب نور بین بوته‌ها افزایش می‌یابد.
رطوبت: مناسب‌ترین میزان رطوبت برای گلدهی گیاه برنج، ۷۰ تا ۸۰ درصد است. رطوبت کمتر از ۴۰ درصد، عامل بازدارنده‌ای برای گلدهی گیاه به‌شمار می‌رود. وزش باد و ریزش باران و تگرگ، در زمان گلدهی زیانبار است. همچنین بارندگی موقع برداشت محصول هم عملیات مربوط به خشک شدن محصول را به تأخیر می‌اندازد. برنج، کلاً گیاه آب دوستی به‌شمار می‌رود، ولی آبزی نیست. چون ریشه گیاهان آبزی قادر نیست که تارهای کشنده و ریشه‌های فرعی تولید کند. در حالی که ریشه برنج هم تار کشنده و هم ریشه فرعی دارد.
آب: آب مورد نیاز برنج از سایر غلات بیشتر است. هشتاد درصد آب مورد نیاز محصول برنج تولید شده در جهان به ویژه در نقاط استوایی، از آب باران تأمین می‌گردد. ۲۰ درصد باقی‌مانده را از آب رودخانه و آب چاه تأمین می‌نمایند. نتایج بدست آمده نشان داده که اگر دمای آب کمتر از ۱۹ درجه سانتیگراد باشد، زمان رسیدن دانه به تأخیر می‌افتد. اگر هم از ۳۰ درجه بیشتر باشد، گسترش ریشه و میزان عملکرد گیاه برنج به دلیل محدود بودن اکسیژن موجود در آب، کم می‌شود و بازدهی گیاه کاهش می‌یابد.
خاک: برنج در خاک‌های مختلف، از فقیر تا غنی که تنها آب مورد نیاز گیاه تأمین باشد به عمل می‌آید. البته مقدار آب مصرفی در خاک‌های سبک بیش از خاک‌های سنگین است. مناسب‌ترین خاک برای کشت برنج، خاک رسی با لایه غیرقابل نفوذ در عمق ۵۰ تا ۱۵۰ سانتیمتری و همراه با مقدار زیادی مواد آلی است. برنج اصولاً نسبت به شوری خاک و شوری آب مقاوم است. در صورتی که آب کافی برای شستشوی نمک خاک وجود داشته باشد، می‌توان از برنج برای اصلاح خاک‌های شور استفاده نمود.
ادوات نشاکار
نشاکارهای صیفی جات ماشین آلات یا ادواتی هستند که نشاء گیاهان را به صورت مکانیزه (اتوماتیک یا نیمه اتوماتیک) به زمین منتقل می‌کنند. دقت بالای کاشت نشاءها چه در عمق و چه در فواصل بین ردیف‌ها و همچنین سرعت انتقال آن‌ها به خاک سبب افزایش عملکرد و نیز کاهش چشمگیر هزینه‌های کارگری می‌گردد. یکی از پارامترهای مهم در انتخاب نشاکارها (نشاکارهای چند ردیفه) فواصل بین ردیف‌ها می‌باشد. به‌طوری‌که دستیابی به حداقل فاصله بین ردیف‌ها همواره به عنوان یکی از محدودیت‌های تولید مطرح می‌باشد. پارامتر دوم راندمان دستگاه یا تعداد نشاهای کاشته شده در هر ساعت می‌باشد. در نشاکارهای دارای موزع گردان، تعداد فنجان‌ها یا حفره‌های روی موزع اهمیت بسیاری در سرعت کار دستگاه دارد. به‌طوری‌که موزع‌هایی که دارای شش یا هشت حفره می‌باشند، علاوه بر سرعت کمتر نسبت به موزع‌های دوازده تایی، گاهی در مواردی که فواصل کم کاشت روی ردیف (حدود ۳۰ الی ۴۰ سانتیمتر) مورد نیاز می‌باشد، سبب اختلال در حرکت تراکتور می‌گردند به‌طوری‌که تراکتور مدام می‌بایست در حالت نیم کلاچ حرکت کند تا سرعت حرکت دستگاه و به تبع آن سرعت چرخش موزع کاهش یافته و اپراتور دستگاه نشاکار فرصت انداختن نشاها را در داخل فنجان‌ها داشته باشد. پارامتر دیگر، جهت حرکت نشاکار می‌باشد. نشاکارهایی که خلاف جهت حرکت تراکتور، حرکت می‌کنند، امکان رویت مزرعه و چگونگی کاشت را به اپراتور می‌دهند تا در صورت لزوم تغییرات لازم را در تنظیمات نشاکار اعمال نماید.[نیازمند منبع]
بازتاب اثر درجه حرارت نسبت به رشد
بازتاب حرارتی کولتیوارهای گرمسیری، مانند: جوانه زنی بذر، پنجه دهی، رشد نشاء، مدت زمان رشد و طول ساقه، به‌طوری‌که تاکنون شناخته شده‌است، نسبت به کولتیوارهای مناطق معتدل تفاوت بسیاری دارند. به هرحال، روابط بین تیپهای بومی و بازتاب درجه حرارت در رشد، و ظرفیت پنجه دهی در شش تیپ بومی کولتیوارهای هندی و ژاپنی در ترکیبات مختلف نور و درجه حرارت در اتاقک‌های رشد کاملاً کنترل شده، مورد مطالعه قرار گرفت. کاکی زاکی، پیشنهاد کرد که در شدت نور پایین و در درجه حرارت پایین بدون توجه به تیپ بومی، میزان پنجه دهی در درجه حرارت پایین بیشتر از بروز زردی پهنک برگ در درجه حرارت پایین (۱۵ درجه سانتی گراد) در میان شش تیپ بومی آسیایی، اوس، تجره، بولو، و کولتیوارهای ژاپنی آزمایش شد. اوس و تجره زردی شدیدی پیدا کردند. ژاپنی و بولو، به ویژه ژاپنی در درجه حرارت پائین تحمل بیشتری نسبت به زردی را نشان داد. بورو تیپ متوسط بین بولو و اوس یا تجره بود.
برنج در طب سنتی ایران
در طبیعت آن اختلاف نظر وجود داشته بعضی آن را گرم و بعضی سرد و بعضی معتدل می‌دانند ولی در درجه دوم خشک بودن آن اتفاق نظر وجود دارد و بعضی مرکب القوی دانسته‌اند زیرا اگر در آب بجوشد و آبکش کنند و چلو بپزند، جرم آن درجه اول سرد و آب آن اول گرم می‌باشد.
تولیدکننده خلط صالح و خوابهای خوب بوده، در درمان پیچش شکم و زخم روده، اسهال خونی، اختناق رحم، امراض کلیه و مثانه نافع است. خوردن برنج با شیر و شکر کثیرالغذا بوده و محرک نیروی جنسی و چاق‌کننده می‌باشد. خوردن آن با دوغ تازه و سماق، تسکین دهنده حرارت و تشنگی و درمان اسهال صفراوی است. غلامرضاکردافشاری؛ محمدی کناری، حوریه؛ اسماعیلی، سیدسعید (۱۳۹۲). کتاب تغذیه در طب ایرانی، اسلامی. نسل نیکان.[۱۱] برنج پخته در اشخاص حرارتی تولید حرارت و در رطوبتی‌ها ایجاد رطوبت می‌کند، به همین دلیل اغلب پزشکان د هنگام بیماری خوردن آن را منع کرده‌اند، ولی در زمان سلامتی آن را کاملاً تجویز می‌کنند، چون باعث طول عمر و صحت مزاج است. چلتوک برنج دارای مقدار زیادی ویتامین B می‌باشد.
برنج سفید از سایر انواع آن بهتر و ارزش غذایی آن بیشتر است. برنج دارای حالت جمع‌کنندگی و یبوست‌آور است و به تنهائی خاصیت غذائی کمی دارد. برای مبتلایان به فشار خون مفید است.
برای پیچش شکم، اسهال، بیماری کبدی، برنج پخته مفید است، بخ خصوص ترکیب شیر بز با برنج در غذای شیر برنج مفید می‌باشد.
هرگاه با دوغ تازه یا ماست یا سماق خورده شود، انواع اسهال صفراوی و التهابات و حرارت معده را از هر نوع عطش، استفراغ را نیز برطرف می‌کند، به خصوص شیر برنج تهیه شده از شیر بز برای اسهال مفید است، حتی اسهالی که همراه شکم پیچه باشد.
برای درد دور ناف یا به قولی ناف افتادگی، پلوئی که با پیه پشت بز چرب شده باشد، یا در صورت عدم وجود با روغن حیوانی بسیار مفید است.
خوردن برنج پخته باعث دیدن خوابهای خوب می‌شود، به شرط آنکه در خوردن آن زیاده روی نشود.
خوردن آب برنج پخته مخلوط با شیر ضمن نرم کردن سینه و قوه باء را تقویت می‌بخشد. بهتر است آب برنج با شیر به نسبت مساوی مخلوط گردد.
تنقیه آب برنج پخته جهت زخم روده و معده نافع است.
ضماد برنج با پیه جهت گشودن دمل مفید است؛ و در ضمن برای جلا دادن جواهر نیز استفاده می‌شود.
پاشیدن پودر خاک برنج بر روی زخم‌های تازه مفید است.
نوشیدن سوپی از آرد برنج با پیه کبد بز جهت اسهال شدید و بیماری‌های حاصله از آن و زخم روده بسیار مؤثر است.
آب برنج چلتوک ساقط‌کننده جنین است.
برای خون‌ریزی دماغ، به بینی کشیدن پودر و گردی که در موقع برنج کوبی بدست می‌آید، مفید است.
برخی آش تهیه شده از پوسته برنج که کاملاً سرند نکرده باشند، را برای تقویت دهی رشد مو مفید می‌دانند.
زیانهای برنج: برنج برای اشخاصی که دچار قولنج یا مستعد قولنج هستند، خوب نیست. منظور از قولنج در اینجا دردهای ناگهانی در محدوده شکم است که گاهی اوقات برای برخی افراد رخ می‌دهد؛ و منظور قولنج شکستن نیست.
پوسته کاملاً سرند نکرده برنج را برخی افراد مسموم‌کننده و برخی دیگر عامل سردرد دانسته‌اند.
مصرف زیاد برنج می تواند باعث دل درد و بسته شدن منافذ ومجاری داخلی بدن گردد.
مصلح برنج:خیساندن برنج در آب سبوس گندم و خوردن آن با شیرو شیرینیجات مصلح برنج است.از دیگر مصلحات برنج زیره سیاه و زعفران نیز می باشد.
دما: میانگین دمای مورد نیاز برنج هنگام رشد باید بین ۲۰ تا ۳۷ درجه سانتیگراد باشد. پایین بودن دما در اوایل فصل زراعی یا آبیاری مزرعه با آب سرد سبب می‌شود که زمان رسیدن دانه‌ها به تأخیر افتد. بالا بودن دما هم موجب کاهش تعداد سنبلچه‌های بارور و وزن دانه‌ها می‌شود.
نور: نور هم یکی از عوامل مؤثر در رشد گیاه است. شدت نور در اوایل فصل زراعی شاید عامل محدودکننده‌ای برای رشد برنج به حساب آید. اما با نزدیک شدن به پایان فصل زراعی، به ویژه موقع تشکیل خوشه، رقابت برای جذب نور بین بوته‌ها افزایش می‌یابد.
رطوبت: مناسب‌ترین میزان رطوبت برای گلدهی گیاه برنج، ۷۰ تا ۸۰ درصد است. رطوبت کمتر از ۴۰ درصد، عامل بازدارنده‌ای برای گلدهی گیاه به‌شمار می‌رود. وزش باد و ریزش باران و تگرگ، در زمان گلدهی زیانبار است. همچنین بارندگی موقع برداشت محصول هم عملیات مربوط به خشک شدن محصول را به تأخیر می‌اندازد. برنج، کلاً گیاه آب دوستی به‌شمار می‌رود، ولی آبزی نیست. چون ریشه گیاهان آبزی قادر نیست که تارهای کشنده و ریشه‌های فرعی تولید کند. در حالی که ریشه برنج هم تار کشنده و هم ریشه فرعی دارد.
آب: آب مورد نیاز برنج از سایر غلات بیشتر است. هشتاد درصد آب مورد نیاز محصول برنج تولید شده در جهان به ویژه در نقاط استوایی، از آب باران تأمین می‌گردد. ۲۰ درصد باقی‌مانده را از آب رودخانه و آب چاه تأمین می‌نمایند. نتایج بدست آمده نشان داده که اگر دمای آب کمتر از ۱۹ درجه سانتیگراد باشد، زمان رسیدن دانه به تأخیر می‌افتد. اگر هم از ۳۰ درجه بیشتر باشد، گسترش ریشه و میزان عملکرد گیاه برنج به دلیل محدود بودن اکسیژن موجود در آب، کم می‌شود و بازدهی گیاه کاهش می‌یابد.
خاک: برنج در خاک‌های مختلف، از فقیر تا غنی که تنها آب مورد نیاز گیاه تأمین باشد به عمل می‌آید. البته مقدار آب مصرفی در خاک‌های سبک بیش از خاک‌های سنگین است. مناسب‌ترین خاک برای کشت برنج، خاک رسی با لایه غیرقابل نفوذ در عمق ۵۰ تا ۱۵۰ سانتیمتری و همراه با مقدار زیادی مواد آلی است. برنج اصولاً نسبت به شوری خاک و شوری آب مقاوم است. در صورتی که آب کافی برای شستشوی نمک خاک وجود داشته باشد، می‌توان از برنج برای اصلاح خاک‌های شور استفاده نمود.
ادوات نشاکار
نشاکارهای صیفی جات ماشین آلات یا ادواتی هستند که نشاء گیاهان را به صورت مکانیزه (اتوماتیک یا نیمه اتوماتیک) به زمین منتقل می‌کنند. دقت بالای کاشت نشاءها چه در عمق و چه در فواصل بین ردیف‌ها و همچنین سرعت انتقال آن‌ها به خاک سبب افزایش عملکرد و نیز کاهش چشمگیر هزینه‌های کارگری می‌گردد. یکی از پارامترهای مهم در انتخاب نشاکارها (نشاکارهای چند ردیفه) فواصل بین ردیف‌ها می‌باشد. به‌طوری‌که دستیابی به حداقل فاصله بین ردیف‌ها همواره به عنوان یکی از محدودیت‌های تولید مطرح می‌باشد. پارامتر دوم راندمان دستگاه یا تعداد نشاهای کاشته شده در هر ساعت می‌باشد. در نشاکارهای دارای موزع گردان، تعداد فنجان‌ها یا حفره‌های روی موزع اهمیت بسیاری در سرعت کار دستگاه دارد. به‌طوری‌که موزع‌هایی که دارای شش یا هشت حفره می‌باشند، علاوه بر سرعت کمتر نسبت به موزع‌های دوازده تایی، گاهی در مواردی که فواصل کم کاشت روی ردیف (حدود ۳۰ الی ۴۰ سانتیمتر) مورد نیاز می‌باشد، سبب اختلال در حرکت تراکتور می‌گردند به‌طوری‌که تراکتور مدام می‌بایست در حالت نیم کلاچ حرکت کند تا سرعت حرکت دستگاه و به تبع آن سرعت چرخش موزع کاهش یافته و اپراتور دستگاه نشاکار فرصت انداختن نشاها را در داخل فنجان‌ها داشته باشد. پارامتر دیگر، جهت حرکت نشاکار می‌باشد. نشاکارهایی که خلاف جهت حرکت تراکتور، حرکت می‌کنند، امکان رویت مزرعه و چگونگی کاشت را به اپراتور می‌دهند تا در صورت لزوم تغییرات لازم را در تنظیمات نشاکار اعمال نماید.[نیازمند منبع]
بازتاب اثر درجه حرارت نسبت به رشد
بازتاب حرارتی کولتیوارهای گرمسیری، مانند: جوانه زنی بذر، پنجه دهی، رشد نشاء، مدت زمان رشد و طول ساقه، به‌طوری‌که تاکنون شناخته شده‌است، نسبت به کولتیوارهای مناطق معتدل تفاوت بسیاری دارند. به هرحال، روابط بین تیپهای بومی و بازتاب درجه حرارت در رشد، و ظرفیت پنجه دهی در شش تیپ بومی کولتیوارهای هندی و ژاپنی در ترکیبات مختلف نور و درجه حرارت در اتاقک‌های رشد کاملاً کنترل شده، مورد مطالعه قرار گرفت. کاکی زاکی، پیشنهاد کرد که در شدت نور پایین و در درجه حرارت پایین بدون توجه به تیپ بومی، میزان پنجه دهی در درجه حرارت پایین بیشتر از بروز زردی پهنک برگ در درجه حرارت پایین (۱۵ درجه سانتی گراد) در میان شش تیپ بومی آسیایی، اوس، تجره، بولو، و کولتیوارهای ژاپنی آزمایش شد. اوس و تجره زردی شدیدی پیدا کردند. ژاپنی و بولو، به ویژه ژاپنی در درجه حرارت پائین تحمل بیشتری نسبت به زردی را نشان داد. بورو تیپ متوسط بین بولو و اوس یا تجره بود.
برنج در طب سنتی ایران
در طبیعت آن اختلاف نظر وجود داشته بعضی آن را گرم و بعضی سرد و بعضی معتدل می‌دانند ولی در درجه دوم خشک بودن آن اتفاق نظر وجود دارد و بعضی مرکب القوی دانسته‌اند زیرا اگر در آب بجوشد و آبکش کنند و چلو بپزند، جرم آن درجه اول سرد و آب آن اول گرم می‌باشد.
تولیدکننده خلط صالح و خوابهای خوب بوده، در درمان پیچش شکم و زخم روده، اسهال خونی، اختناق رحم، امراض کلیه و مثانه نافع است. خوردن برنج با شیر و شکر کثیرالغذا بوده و محرک نیروی جنسی و چاق‌کننده می‌باشد. خوردن آن با دوغ تازه و سماق، تسکین دهنده حرارت و تشنگی و درمان اسهال صفراوی است. غلامرضاکردافشاری؛ محمدی کناری، حوریه؛ اسماعیلی، سیدسعید (۱۳۹۲). کتاب تغذیه در طب ایرانی، اسلامی. نسل نیکان.[۱۱] برنج پخته در اشخاص حرارتی تولید حرارت و در رطوبتی‌ها ایجاد رطوبت می‌کند، به همین دلیل اغلب پزشکان د هنگام بیماری خوردن آن را منع کرده‌اند، ولی در زمان سلامتی آن را کاملاً تجویز می‌کنند، چون باعث طول عمر و صحت مزاج است. چلتوک برنج دارای مقدار زیادی ویتامین B می‌باشد.
برنج سفید از سایر انواع آن بهتر و ارزش غذایی آن بیشتر است. برنج دارای حالت جمع‌کنندگی و یبوست‌آور است و به تنهائی خاصیت غذائی کمی دارد. برای مبتلایان به فشار خون مفید است.
برای پیچش شکم، اسهال، بیماری کبدی، برنج پخته مفید است، بخ خصوص ترکیب شیر بز با برنج در غذای شیر برنج مفید می‌باشد.
هرگاه با دوغ تازه یا ماست یا سماق خورده شود، انواع اسهال صفراوی و التهابات و حرارت معده را از هر نوع عطش، استفراغ را نیز برطرف می‌کند، به خصوص شیر برنج تهیه شده از شیر بز برای اسهال مفید است، حتی اسهالی که همراه شکم پیچه باشد.
برای درد دور ناف یا به قولی ناف افتادگی، پلوئی که با پیه پشت بز چرب شده باشد، یا در صورت عدم وجود با روغن حیوانی بسیار مفید است.
خوردن برنج پخته باعث دیدن خوابهای خوب می‌شود، به شرط آنکه در خوردن آن زیاده روی نشود.
خوردن آب برنج پخته مخلوط با شیر ضمن نرم کردن سینه و قوه باء را تقویت می‌بخشد. بهتر است آب برنج با شیر به نسبت مساوی مخلوط گردد.
تنقیه آب برنج پخته جهت زخم روده و معده نافع است.
ضماد برنج با پیه جهت گشودن دمل مفید است؛ و در ضمن برای جلا دادن جواهر نیز استفاده می‌شود.
پاشیدن پودر خاک برنج بر روی زخم‌های تازه مفید است.
نوشیدن سوپی از آرد برنج با پیه کبد بز جهت اسهال شدید و بیماری‌های حاصله از آن و زخم روده بسیار مؤثر است.
آب برنج چلتوک ساقط‌کننده جنین است.
برای خون‌ریزی دماغ، به بینی کشیدن پودر و گردی که در موقع برنج کوبی بدست می‌آید، مفید است.
برخی آش تهیه شده از پوسته برنج که کاملاً سرند نکرده باشند، را برای تقویت دهی رشد مو مفید می‌دانند.
زیانهای برنج: برنج برای اشخاصی که دچار قولنج یا مستعد قولنج هستند، خوب نیست. منظور از قولنج در اینجا دردهای ناگهانی در محدوده شکم است که گاهی اوقات برای برخی افراد رخ می‌دهد؛ و منظور قولنج شکستن نیست.
پوسته کاملاً سرند نکرده برنج را برخی افراد مسموم‌کننده و برخی دیگر عامل سردرد دانسته‌اند.
مصرف زیاد برنج می تواند باعث دل درد و بسته شدن منافذ ومجاری داخلی بدن گردد.
مصلح برنج:خیساندن برنج در آب سبوس گندم و خوردن آن با شیرو شیرینیجات مصلح برنج است.از دیگر مصلحات برنج زیره سیاه و زعفران نیز می باشد.
Rice is the seed of the grass species Oryza glaberrima (African rice) or Oryza sativa (Asian rice). As a cereal grain, it is the most widely consumed staple food for a large part of the world"s human population, especially in Asia and Africa. It is the agricultural commodity with the third-highest worldwide production (rice, 741.5 million tonnes in 2014), after sugarcane (1.9 billion tonnes) and maize (1.0 billion tonnes).
Since sizable portions of sugarcane and maize crops are used for purposes other than human consumption, rice is the most important grain with regard to human nutrition and caloric intake, providing more than one-fifth of the calories consumed worldwide by humans.[2] There are many varieties of rice and culinary preferences tend to vary regionally.
Rice, a monocot, is normally grown as an annual plant, although in tropical areas it can survive as a perennial and can produce a ratoon crop for up to 30 years.[3] Rice cultivation is well-suited to countries and regions with low labor costs and high rainfall, as it is labor-intensive to cultivate and requires ample water. However, rice can be grown practically anywhere, even on a steep hill or mountain area with the use of water-controlling terrace systems. Although its parent species are native to Asia and certain parts of Africa, centuries of trade and exportation have made it commonplace in many cultures worldwide.
Oryza sativa, commonly known as Asian rice
The traditional method for cultivating rice is flooding the fields while, or after, setting the young seedlings. This simple method requires sound planning and servicing of the water damming and channeling, but reduces the growth of less robust weed and pest plants that have no submerged growth state, and deters vermin. While flooding is not mandatory for the cultivation of rice, all other methods of irrigation require higher effort in weed and pest control during growth periods and a different approach for fertilizing the soil.
The name wild rice is usually used for species of the genera Zizania and Porteresia, both wild and domesticated, although the term may also be used for primitive or uncultivated varieties of Oryza.
Since sizable portions of sugarcane and maize crops are used for purposes other than human consumption, rice is the most important grain with regard to human nutrition and caloric intake, providing more than one-fifth of the calories consumed worldwide by humans.[2] There are many varieties of rice and culinary preferences tend to vary regionally.
Rice, a monocot, is normally grown as an annual plant, although in tropical areas it can survive as a perennial and can produce a ratoon crop for up to 30 years.[3] Rice cultivation is well-suited to countries and regions with low labor costs and high rainfall, as it is labor-intensive to cultivate and requires ample water. However, rice can be grown practically anywhere, even on a steep hill or mountain area with the use of water-controlling terrace systems. Although its parent species are native to Asia and certain parts of Africa, centuries of trade and exportation have made it commonplace in many cultures worldwide.
Oryza sativa, commonly known as Asian rice
The traditional method for cultivating rice is flooding the fields while, or after, setting the young seedlings. This simple method requires sound planning and servicing of the water damming and channeling, but reduces the growth of less robust weed and pest plants that have no submerged growth state, and deters vermin. While flooding is not mandatory for the cultivation of rice, all other methods of irrigation require higher effort in weed and pest control during growth periods and a different approach for fertilizing the soil.
The name wild rice is usually used for species of the genera Zizania and Porteresia, both wild and domesticated, although the term may also be used for primitive or uncultivated varieties of Oryza.
