مسکن مهر یا مسکن مرگ؟ / بسیاری از خانه‌های تخریب شده در زلزله متعلق به مسکن مهر بودند

مسعود شریفی، مدیر کل اداره راه و شهرسازی استان کرمانشاه امروز به همین موضوع اشاره کرد: "ما در سر پل ذهاب دو پروژه ۵۰۰ واحدی و ۲۵۰ واحدی مسکن مهر داریم که پروژه اول با توجه به قرار گرفتن آن بر روی گسل آسیب جدی دیده است و این موضوع به دلیل پایین بودن کیفیت ساخت مسکن مهر نبوده بلکه تمام ساختمان‌ها و سازه‌های آن منطقه حتی اداره راه و شهرسازی این شهرستان که ساختمانی یک طبقه است آسیب دیده‌اند."

موضوع مسکن مهر، گل سرسبد برنامه‌های دولت محمود احمدی‌نژاد در کنار یارانه‌ها، یکی از پروژه‌های جنجالی دهه اخیر بود. موافقان، این پروژه را گامی بزرگ در فراهم کردن مسکن برای اقشار کم درآمد می دانند؛ اما مخالفان می‌گویند که "نصف کل پولهای چاپ شده در تاریخ ایران پای مسکن مهر ریخته شده" و مکان یابی پروژه و ساخت آن بر اساس استاندارد نبوده است.

حسن روحانی، رئیس جمهور ایران از این پروژه بعنوان "ساخت خوابگاه" نام برده و گفته بود: "نیازمندی‌های طرح مسکن مهر چطور تأمین می‌شود؟ پلیس، بهداشت، آموزش، آب، برق و گاز هیچ‌یک از اینها در نظر گرفته شده بود؟"

نگاهی به وضعیت پروژه های مسکن مهر در استان کرمانشاه و بخصوص سرپل ذهاب نشان می‌دهد که ساکنان این ساختمان‌ها از مدتها پیش به مشکلات این ساختمانها اعتراض کرده اند و از مسئولان خواهان رسیدگی بوده اند. آنها از جمله از مشکل آب و برق، عدم ساماندهی معابر، وضعیت نامناسب بهداشت محیط، مشکل آسانسور و کمبود فضای بازی انتقاد کرده بودند.

جهانبخش حیدری، فرماندار سرپل ذهاب اسفند پارسال خبر داد که دادستان کرمانشاه برای "حفظ جان شهروندان" حکم پلمب آسانسورهای ۲۴ بلوک ۵۷۶ واحدی شهید شیرودی و ۱۸ بلوک ۱۴۴ واحد مسکونی مسکن مهر کارمندان این شهرستان را صادر کرده است. او از تعاونی‌های مسکن مهر خواسته بود که سلامت و امنیت آسانسورها را مجددا بررسی و برای رفع نواقص اقدام کنند.

به نوشته روزنامه دنیای اقتصاد "انتشار برخی تصاویر نشان می دهد که در یک خیابان به فاصله چند ده متر- به ویژه در سرپل ذهاب- برخی ساختمان های حتی قدیمی شخصی ساز در کنار ساختمان های تازه احداث شده مسکن مهر کاملا سالم مانده و حتی شیشه هایشان نیز نشکسته در حالی که دیوارهای چهار طرف ساختمان های مسکن مهر به طور کامل فروریخته و این ساختمان ها با فرو ریختن کامل فاصله چندانی ندارند."

البته برخی نیز اینکه دیوارهای دور برخی ساختمان‌های مسکن مهر فرو ریخته اما کل ساختمان سرپا مانده را دلیلی بر این می‌دانند که در زلزله‌ای به این شدت، ساختمان از مقاومت کافی برخوردار بوده هر چند برخی نیز در رد این موضوع به آنهایی که کاملا فروریخته‌اند اشاره می‌کنند.

بر اساس آنچه تاکنون اعلام شده، حدود هفتاد درصد کشته شدگان زلزله ساکنان شهرستان مرزی و نود هزار نفری سرپل ذهاب بوده‌اند، شهرستانی که در جنگ ایران و عراق ویران شد و در واقع بیشتر شهر کنونی بعد از جنگ بازسازی شده است، اما زلزله بیمارستان (تاسیس سال ۱۳۷۰) و نصف مدارس شهر را ویران کرده است.

علی بیت اللهی دبیر کارگروه ملی زلزله مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی گفته که "هیچ دقتی در کار نظارت بر ساخت" ساختمانهای مسکن مهر صورت نگرفته و "اغلب مقررات ساختمانی در آنها رعایت نشده است." او گفته: "مقاوم سازی پروژه های مسکن مهر اکنون به چالشی برای وزارت مسکن تبدیل شده است."

او همچنین گفته که اگر زلزله‌ای با این مقیاس در اطراف کلانشهرها و مناطق با تراکم جمعیت بالا رخ بدهد، میزان تلفات بسیار بیشتر خواهد بود.

او اظهارات مسعود شریفی، مدیر کل اداره راه و شهرسازی استان کرمانشاه را زیر سوال برد و گفت: "واحدهای مسکن مهر کرمانشاه بر روی گسل قرار نداشته و علت تخریب جدی، پایین بودن مقاومت این ساختمان است."

"در زلزله اخیر بجنورد هم شاهد تخریب جدی واحدهای مسکن مهر بودیم و زلزله کرمانشاه هم نشان داد که مسکن مهر این منطقه هم در برابر زلزله مقاوم نیست."

"در مناطق زلزله زده شاهد این هستیم که در کنار بناهای خشت و گلی با تخریب کم، واحد‌های مسکن مهر که دو سال هم از ساخت آنها نمی‌گذرد به صورت جدی تخریب شده اند و این یک فاجعه است."

"قطعا علت تخریب جدی ساختمان‌های مسکن مهر استفاده از مصالح ساختمانی غیر استاندارد، شتابزدگی در ساخت، جانمایی و طراحی نادرست است."

او خواستار بررسی مقاوم‌سازی کل پروژه‌های مسکن مهر در ایران شد.

با این حال برخی نیز طرح موضوع مسکن مهر پس از زلزله را بهره‌برداری سیاسی می‌دانند.

آنها معتقدند که در دولت آقای روحانی به اندازه دولت آقای احمدی نژاد مسکن ساخته نشده است و محدود کردن قربانیان به مسکن مهر بی‌انصافی است. آنها همچنین معتقدند نوسازی ساختمان‌های روستایی در دولت آقای احمدی‌نژاد یکی از عواملی است که فاجعه این زلزله عمیق‌تر نشده و تلفات به حد زلزله‌های رودبار یا بم نرسیده است.

علاوه بر این می‌توان به این نکته اشاره کرد که تا به حال در غرب ایران زلزله‌ای بزرگتر از شش و نیم به ثبت نرسیده بود بنابراین شاید این باعث شده بود که استانداردهای مقاوم سازی در مقابل زلزله جدی گرفته نشود و مردم چندان نگران زلزله نباشند. شاید بتوان با اطمینان گفت که این فاجعه تا مدتها در خاطر مردم منطقه باقی خواهند ماند و آنها را در مورد زلزله هشیار نگه خواهد داشت.