آلبوم عکس میدان آزادی تهران از گذشته تا امروز + تاریخچه

برج آزادی که پیش از انقلاب ۱۳۵۷ ایران، به نام برج شهیاد شناخته می‌شد، اصلی‌ترین و یکی از نمادهای شهر تهران است و تقریبا در همه جای دنیا ایران را با این نماد می‌شناسند و در سال ۱۳۴۹ خورشیدی، توسط حسین امانت، معمار ایرانی ساخته شد.

معماری برج، تلفیقی از معماری هخامنشی، معماری ساسانی و معماری اسلامی است. در محوطه زیرین برج، چندین تالار نمایش، نگارخانه، کتابخانه و موزه قرار دارد.

در سال ۱۳۴۵ خورشیدی طرح یک نمادِ شناسایی ایران میان معماران ایرانی به مسابقه گذاشته شد و در پایان طرح مهندس معمار حسین امانت (تصویر بالا)، بیست و چهار ساله و دانش‌آموخته دانشکده هنرهای زیبا دانشگاه تهران برنده و برای ساخت برگزیده شد. عملیات ساخت برج آزادی در یازدهم آبان ۱۳۴۸ خورشیدی آغاز گردید و پس از بیست و هشت ماه کار، در ۲۴ دیماه ۱۳۵۰ با نام برج شهیاد به بهره‌برداری رسید.

بر پایه نظرسنجی‌های انجام شده، بیش‌ترِ شهروندان تهرانی برج آزادی را به عنوان نماد شهر تهران معرفی کرده‌اند.

معماری برج آزادی تلفیقی از معماری دوران هخامنشی، ساسانی و دوره اسلامی است. این بنا دربرگیرندهٔ سه طبقه، چهار آسانسور، دو راه پله و ۲۸۶ پلکان است. در محوطه زیرین برج آزادی چندین سالن نمایش، نگارخانه، کتابخانه، موزه و دیگر فضاهای کاربردی قرار دارد. طول این بنا ۶۳ متر، ارتفاع آن از سطح زمین ۴۵ و ارتفاع از کف موزه ۵ متر است.[۱۳] گفته می‌شود در ساخت برج آزادی چهل و شش هزار قطعه سنگ بریده، پرداخت شده و به کار رفته‌است.

حسین امانت می‌گوید: این بنا به گذشته‌های درخشان تاریخ ایران نظر دارد؛ به دورانی که ایران در ادبیات، هنر، معماری، صنایع دستی، علوم مختلف و چیزهای دیگر سرآمد بود. من می‌خواستم جمع‌بندی خود از این‌ها را در برج شهیاد ارائه کنم تا اگر کسی از خارج وارد ایران می‌شود و یا حتی مردم ایران بدانند که این اثر به کجا و به کدام فرهنگ مربوط است.

در این بنا، قوس اصلیِ میان برج، نمادی از طاق کسری مربوط به دورهٔ پیش از اسلام و دوره ساسانی است و قوس بالایی آن که یک قوس شکسته‌است، از دوران بعد از اسلام و نفوذ اسلام در ایران الهام گرفته است. رسمی سازی هایی که بین این دو قوس را پر می‌کنند، بسیار ایرانی است و من آن را از گنبد مساجد ایران الهام گرفته‌ام. در واقع تکنیکِ گنبد‌سازی در ایران بسیار جالب است و شما در هر مسجدی، چیز تازه‌ای می‌بینید. در این گنبدها که نشانه نبوغ ایرانی است، معماران قدیم از قاعدهٔ مربع بنا، وارد دایره گنبد شده‌اند و این کار را با کمک رسمی‌بندی‌ها و مقرنس‌کاری‌های بسیار زیبا انجام داده‌اند. در برج آزادی هم همین کار انجام شده‌است. هندسهٔ بنا یک هندسهٔ مربع مستطیل است که از روی چهارپایهٔ خود می‌چرخد، شانزده ضلعی می‌شود و در آخر به صورت یک گنبد شکل می‌گیرد. این گنبد تنها از داخل برج قابل مشاهده‌است.»

«دو طبقهٔ داخل برج، یکی بالای قوسِ طاق اصلی و دیگری زیر گنبد است که با آسانسور قابل دسترسی‌است. طبقهٔ بالا به عنوان نمایشگاه طراحی و با گنبدی از بتن سفید پوشیده شده است. در این گنبد، مُقرنس ایرانی به شیوهٔ تازه‌ای اجرا شده و ارتفاع آن از بام آزادی بیرون زده، دیده می‌شود و با کاشی‌های فیروزه‌ای و معرق ایرانی پوشیده شده‌است. مصرف بتن سفید در این قسمت و در سالن پذیرایی آن، در آن زمان کار نویی در ایران بود.»

این بنا سنگ‌هایی دارد که در قسمت پایین برج ۳٫۲ متر طول و ۱٫۶ متر ارتفاع دارند و کار دست سنگتراشان است. این سنگ‌ها با بتن و آهن ضد زنگ به هم چسبیده‌اند و پشت آنها نیز سطح خشنی‌ وجود دارد تا روی آن نلغزند؛ و هر سنگ کنار سنگ دیگر، با یک ماده قابل انعطاف و شبیه به لاستیک با نام Flexible sealant بندکشی شده‌است. استفاده از موادی غیر از این باعث شکسته‌شدن سنگ‌ها می‌شود. زیرا در گرمای تابستان و سرمای زمستان سنگ‌ها و بتن زیر آن‌ها دائما در حال منبسط و منقبض شدن هستند.»

فضای داخلی برج

نقش‌های داخلی برج، تلفیقی از سنت و مدرنیسم است به خصوص سقف طبقه دوم. در ورودی برج، هریک از لنگه‌های سنگی درها، حدود ۵/۳تن وزن دارد. جنس این سنگ‌ها از گرانیت است. برج دو (2)آسانسور دارد که از دیواره‌های برج بالا می‌روند. آسانسور اول دو طبقه را طی می‌کند و به سقف سیمانی می‌رسد سپس از آسانسور دوم استفاده می‌شود. هیچ‌یک از سقف‌ها بسته نیستند و همه آنها به فضای بالاتر راه می‌یابند.

معماری میدان

به گفته حسین امانت: «نقوشی که در میدان هست و باغچه‌ها و گل کاری‌ها را شکل می‌دهد، از طرح داخلی گنبد مسجد شیخ لطف‌الله اصفهان الهام گرفته شده؛ منتها هندسه دایره گنبد تبدیل به بیضی شده‌است. روابط لگاریتمی جالبی در هندسه و ابعاد گنبد مسجد شیخ لطف‌الله هست که دانش عمیق ریاضی معماران ایران در دوره‌های گذشته را نشان می‌دهد.»

«طرح آب نما و فواره‌ها هم ملهم از باغ‌های ایرانی است. همین‌طور شیب میدان با دقت و به منظور خاصی طراحی شده، حد ارتفاع برج آزادی ۴۵ متر است؛ چون نزدیک فرودگاه مهرآباد قرار گرفته و نمی‌شود بلندتر از این ساخت؛ ولی من می‌خواستم وقتی به بنا نزدیک می‌شوید به طرف بالا بروید، در حالی که بالا بردن بنا ممکن نبود. ما برای این که مشکل ارتفاع را حل کنیم، یک سرازیری در میدان بوجود آوردیم. یعنی شما از طرف فرودگاه که وارد میدان می‌شوید به شکل سرازیر به برج نزدیک می‌شوید و می‌رسید به آن آب نمای دایره شکل و وقتی به بنا نزدیک می‌شوید، دوباره بالا می‌آیید. زمین زیر برج کاملاً صاف است. این صافی و آن شیب میدان وقتی به هم می‌رسند، خط‌های قوسی جالبی را ایجاد می‌کنند.»