تاریخچه رقابتهای فرمول یک و قوانین رقابتهای جایزه بزرگ

فرمول یک در زبان انگلیسی Formula One که به اختصار «F1» نوشته می‌شود، همچنین به «مسابقات اتومبیل‌رانی جایزه بزرگ» نیز مشهور است. فدراسیون بین‌المللی اتومبیل‌رانی (FIA)، سازمان‌دهی ورزش‌های اتومبیل‌رانی و مسابقات اتومبیل‌رانی را برعهده دارد.

زمانی که فرانسوی‎ها در سال 1906 اولین گرندپری را برگزارکردند، فکرش را نمی‎کردند که به مسابقه بزرگی تبدیل شود. اولین مسابقه 32 خودرو را در برمی‎گرفت که در مسیری به مسافت 104 کیلومتر در نزدیکی لمانس برگزار شد و دو روز به طول انجامید. خودروی برنده یک رنو تحت هدایت فرنس سیز مجارستانی بود که سرعت متوسطی برابر 100 کیلومتر در ساعت داشت.

از آن شروع ساده، فرمول یک متولد شد و با گذر زمان در این سال‎ها به یکی از پرطرفدارترین ورزش‎های دنیا تبدیل شده است. این ورزش میلیون‎ها طرفدار و تعداد بسیار زیادی از اسپانسرها را به خود جذب‎کرده و قهرمانانی را معرفی می‎کند که، به‎مانند مدال آوران المپیکی هستند. اما چرا؟ به این دلیل که فرمول یک خواسته ما برای رسیدن به نهایت تکنولوژی و لذت‎بردن را ارضا می‎کند و می‎توان آن را تجربه‎ای از سفرهای پرسرعت قلمداد کرد.

فرمول یک به کلاسی از خودروها گفته می‎شود که تک نفره و به اصطلاح "چرخ-باز" هستند. "چرخ-باز" به خودروهایی گفته می‎شود که تایرهای خودرو از بدنه جدا و خارج از آن هستند، برخلاف خودروهای معمولی که تایرها زیر سپر قرار گرفته‎اند. فرمول 1 گل سرسبد رقابت‎های اتومبیل‎رانی است و معرفی‎کننده بهترین راننده‎ها و پیشرفته‎ترین ماشین‎ها و تکنولوژی‎ها است. قهرمان‎شدن در رقابت‎های فرمول یک، یعنی شما بهترین بهترین‎ها در بین رانندگان دنیا هستید. اما رسیدن به این قهرمانی و رانندگی در این رقاب به سادگی به‎دست نمی‎آید. راننده‎های امروزی قبل از رانندگی در بهترین مسابقه اتومبیل‎رانی برای سالیان به رقابت می‎پردازند و کسب تجربه می‎کنند.مقصود از لفظ «فرمول» مجموعه‌ای از مقررات و قوانین است که تمامی شرکت‌کنندگان و خودروها باید از آن متابعت کنند. فصل قهرمانی فرمول یک جهان از مجموعه‌ای از مسابقات، که به جایزه بزرگ مشهور است تشکیل شده، که معمولاً در فهرست پیست‌های فرمول یک، و در معدودی موارد در جاده‌های بسته شهری برگزار می‌شود. نتایج تمامی مسابقات جمع بسته می‌شود تا دو فهرست قهرمانان فرمول یک جهان در هر سال، یکی در بخش فهرست رانندگان قهرمان فرمول یک جهان و دیگری در بخش فهرست سازندگان قهرمان فرمول یک جهان مشخص شود. این مسابقات یک رویداد مهم تلویزیونی است که میلیون‌ها نفر از بیش از ۲۰۰ کشور جهان آن را بصورت زنده تماشا می‌کنند. خودروها با سرعتی تا ۳۵۰ کیلومتر در ساعت (حدود ۲۲۰ مایل در ساعت) با هم مسابقه می‌دهند.

مقررات این مسابقات شامل شماری محدودیت‌ها و شرایطی است که خودروها باید از آن متابعت کنند. از جمله مواردی که این مقررات به خاطر آن تدوین شده، می‌توان به کنترل ایمنی سرعت‌های فزاینده اشاره کرد. از سال ۲۰۰۶ موتور درونسوز به موتورهای طبیعی V8 دارای (ظرفیت) جابجایی ۴/۲ لیتر است (که حدود ۸۰۰ اسب بخار قدرت و در حدود ۱۹۰۰۰ دور در دقیقه (رم‌پ) تولید می‌کند. عملکرد خودروها تا حدود زیادی به الکترونیک، آیرودینامیک، فنربندی و چرخ‌ها بستگی دارد.

مسابقات فرمول یک در طول تاریخ تحولات و تغییرات بسیاری را شاهد بوده‌است. در طول سالهای متوالی موتورهای بسیاری به کار گرفته شده است؛ موتورهای عادی، تقویت‌شده و توربو، که از straight-4 تا H۱۶ با جابجایی سوخت ۵/۱ تا ۵/۴ لیتر متفاوت است. حداکثر قدرتی که در طول تاریخچه مسابقات به دست آمده ۱۲۰۰ اسب بخار در پیست مسابقات در دهه ۱۹۸۰ بوده‌است.

قاره اروپا دارای طرفداران بسیاری از مسابقات فرمول یک و بازار اصلی آن است. با این وجود، مسابقات جایزه بزرگ در سرتاسر جهان برگزار شده، و با برگزاری مسابقات جدید در بحرین، جمهوری خلق چین، مالزی و ترکیه، کره جنوبی و هند دامنه این مسابقات در حال گسترش است.

مسابقات فرمول یک در مقام گران‌ترین ورزش جهان، دارای تأثیرات اقتصادی چشمگیری است و نزاع‌های مالی و سیاسی آن نیز کاملاً مشهود است. جایگاه و محبوبیت بالای این ورزش آن را تبدیل به یک محیط آشکار تجاری کرده، که این امر منجر به سرمایه‌گذاری‌های چشمگیری توسط حامیان مالی و تبدیل این سرمایه‌گذاری‌ها به بودجه‌های عظیم برای تیم‌های سازنده فرمول یک شده‌است.

دفتر مرکزی فدراسیون بین‌المللی اتومبیل‌رانی FIA در شهر کنکورد، پاریس واقع است. این فدراسیون مسئولیت نظارت بر این مسابقات را برعهده دارد. رئیس کنونی این فدراسیون ژان تات است. حقوق تجاری فرمول یک در دارایی‌های گروه فرمول یک، که اکنون مالکیت آن در اختیار آلفا پرما است، سپرده شده‌است.

پیشینه وتاریخچه
منشا مجموعه مسابقات فرمول یک مسابقات اتومبیل‌رانی جایزه بزرگ اروپاست. بسیاری از سازمان‌های برگزار کننده مسابقات جایزه بزرگ پیش از جنگ جهانی دوم مقررات مسابقات جهانی را تدوین کردند، اما به دلیل تعلیق مسابقات در طول جنگ جهانی دوم، مسابقات قهرمانی رانندگان جهان در سال ۱۹۴۷ میلادی نهایی شد و نخستین بار به طور رسمی در سال ۱۹۵۰ اعمال شد. در سال‌های ۱۹۵۰، ۱۹۶۰ و ۱۹۷۰ مسابقات قهرمانی کشوری در آفریقای جنوبی و انگلستان جریان داشت. مسابقات غیرقهرمانی فرمول یک در طول سال‌ها برگزار می‌شده‌است اما به دلیل افزایش فزاینده هزینه مسابقات، آخرین دوره از این مسابقات در سال ۱۹۸۳ میلادی برگزار شد.

عنوان این ورزش، یعنی فرمول یک، بدین معناست که این ورزش باید پیشرفته‌ترین و رقابتی‌ترین مسابقه در میان مسابقات قهرمانی فرمول باشد.

قوانین مسابقه و راهبرد

یک دوره از مسابقات جایزه بزرگ یک آخر هفته کامل را به خود اختصاص داده، و با یک تمرین آزاد با زمان یک ساعت و نیم در صبح روز جمعه، و یک تمرین آزاد در بعد از ظهر جمعه با زمان یک ساعت و نیم و سپس آخرین تمرین آزاد یه مدت یک ساعت در روز شنبه آغاز خواهد شد.رانندگان سوم اجازه دارند در روز جمعه برای تیم‌هایی که در فصل قبل رده پنجم یا کمتر را به خود اختصاص داده‌اند رانندگی کنند. پس از این جلسات تمرین، یک جلسه انتخابی برگزار خواهد شد.

از سال ۲۰۰۳ تا کنون فرمت این دوره کیفیت سنجی چندین بار تغییر کرده‌است. تلاش‌ها بر این بوده‌است که با استفاده از سیستم «one-shot»، که در آن هر راننده به تنهایی در پیست تنها یکبار فرصت دارد رکوردی را ثبت کند، جان و شوق تازه‌ای برای دوره‌های کیفیت سنجی (زمان گیری) آفریده شود.

برای فصل مسابقات در سال ۲۰۰۶ سیستم کیفیت سنجی ناک اوت انتخاب شده‌است. سازمان FIA بازبینی‌های خود برای مسابقات ۲۰۰۶ را از دور ۱۱ (Round ۱۱) شروع کرد، مسابقه بزرگ فرانسه ۲۰۰۶.[۳] که از فصل ۲۰۱۰ به دلیل افزایش تعداد تیم‌ها و رانندگان تغییراتی کرده‌است. در دور اول تمامی ۲۴ ماشین مسابقه‌ای برای دوره کیفیت سنجی به رقابتی ۲۰ دقیقه‌ای می‌پردازند. رانندگان می‌توانند در مدت زمانی که دارند هر تعداد دوری که می‌خواهند در پیست بزنند و سریع‌ترین دور آنها پبست خواهد شد. در پایان زمان هر راننده‌ای که دورش را به اتمام نرسانده فرصت این را خواهد داشت تا همان دور را به اتمام برساند.۷اتومبیلی که کند تر از بقیه بوده‌اند دیگر حق شرکت در دور زمان گیری را ندارند و به ترتیب ۷ خانه انتهایی جدول را پر می‌کنند.

۱۷ اتومبیل دیگر می‌توانند در یک دور زمان گیری دیگر به مدت ۱۵ دقیقه رقابت کنند. در فرمت اصلی پس از ۱۵ دقیقه، ساعت‌ها به سرعت متوقف می‌شوند. ۷ اتومبیلی که کند تر از بقیه بوده‌اند، به ترتیب در مکان ۱۱ تا ۱۷ جدول قرار می‌گیرند.

زمان برای ۱۰ اتومبیل باقی مانده برای یک دوره دیگر صفر می‌شود. مرحله پایانی در قوانین اصلی ۱۰ دقیقه‌است. در پایان این مرحله خط‌های ۱ تا ۱۰ مسابقه پر می‌شود و به رتبهٔ اول اصطلاحا Pole Position می‌گویند. مسابقه با یک دور آماده سازی آغاز می‌شود و پس از آن اتومبیل‌ها در خط شروع به ترتیب زمانی که کسب کرده‌اند قرار می‌گیرند. در صورتی که راننده‌ای در حین دور رژه اتومبیل را خاموش کند و بقیه از او رد شوند، او مجبور می‌شود برای شروع مسابقه در آخر صف قرار بگیرد. در صورتیکه حرکت کند و هنوز یک اتومبیل پشت او باشد، می‌تواند به جای اصلی خود در صف باز گردد. در صورتی که راننده‌ای در دقلیق آخر پیش از شروع با مشکلی مواجه شود، می‌تواند مسابقه را ازpit-lane آغاز کند. در صورتی که راننده‌ای تصمیم به چنین کاری بگیرد، باید صبر کند تا بقیه اتومبیل‌ها رد شوند و بعد می‌تواند رقابت خود را آغاز نماید.

چراغ بالای میدان با خاموش شدن چراغ‌های قرمز علامت شروع مسابقه را می‌دهد. مسافت مسابقه معمولاً کمی بیشتر از ۳۰۵ کیلومتر(۱۹۰ مایل) است و مدت زمان آن به دو ساعت محدود شده است؛ در حالیکه در عمل مسابقات بیش از ۹۰ دقیقه بطول نمی‌انجامد. در طول مسابقه رانندگان می‌توانند برای تعویض تایر یکبار یا بیشتر اقدام به pit stop (توقف برای تعمیر) کنند. رانندگان به ۷ مدل تایر مخصوص روزهای آفتابی، ۴ مدل تایر مخصوص روزهای بارانی و ۳ مدل تایر مخصوص باران شدید دسترسی دارند. ترکیب تایر هر مسابقه توسط شرکت تامین کنندهٔ تایرها انتخاب می‌شود. امتیازهایی را که FIA به ۱۰ راننده و تیم برتر می‌دهد بر اساس ۲۵-۱۸-۱۵-۱۲-۱۰-۸-۶-۴-۲-۱ خواهد بود (نفر اول ۲۵امتیاز، نفر دوم ۱۸ امتیاز و بهمین صورت). برنده مسابقات قهرمانی سالانه راننده و تیمی خواهد بود که در انتهای فصل مسابقات بیشترین امتیاز را کسب کرده باشد. اگر دو راننده و تیم دارای امتیاز مساوی باشند و برای قهرمانی راننده و یا تیم مسابقه می‌دهند، برنده کسی خواهد بود که تعداد مسابقات گرند پریکس بیشتری را در طی آن فصل برنده شده باشد.