تاریخچه واحد پول تومان

تومان toman، یکای پول غیررسمی ایران است. هر تومان برابر ۱۰ ریال (یکای پول رسمی) است. این یکا در زبان عامیانه مردم ایران، رسانه‌ها و مسئولان کشوری به‌کار می‌رود.

ریشه
«تومان» وام‌واژهای از زبان مغولی به معنای ده هزار است. در بخش‌بندی‌های لشکری به ده هزار سرباز، تومان گفته و فرمانده آن را امیرتومان می‌نامیدند. این واژه از دوران مغول در سرزمین ایران متداول گردید.

تاریخچه تومان
در دوران صفویه تومان در محاسبات دیوانی استفاده می‌شد اما سکه‌ای به این نام و ارزش ضرب نمی‌شد. پرارزش‌ترین سکه این دوران «محمدی» نام داشته و ۱۰۰ دینار (معادل یک‌صدم تومان) ارزش داشت. مطابق سفرنامه شاردن ارزش یک تومان در دوران صفوی معادل ۴۵ لیره فرانسوی آن روزگار بوده است که ارزش امروزی آن تقریباً ۷۰۰ دلار آمریکا یا دو سکه بهار آزادی می‌شود.

در دوره قاجار تومان طلا (به ارزش ۱۰ هزار دینار) علاوه بر انواع دیگر سکه ضرب می‌شد. در دوران احمد شاه قاجار (۱۹۱۲) هیچ سکه طلایی در چرخه مبادلات نبود و سکه استاندارد، قران با ارزش نه صدم دلار یا کمتر بود. ارزش ده قران برابر با یک تومان بود اما هیچ تومانی در چرخه مبادلات نبود و بزرگترین سکه، سکه دو قرانی بود.

بر اساس قانون اصلاح واحد پولی ایران در سال ۱۳۱۰ رسمی تومان در سال ۱۳۰۸ (زمان رضاشاه پهلوی) ریال با ارزشی معادل ۱۰۰ دینار به عنوان واحد پولی رسمی ایران انتخاب شد. واحدهای قدیمی‌تر مثل قران و تومان کنار گذاشته شدند، با این وجود تومان هنوز کاربرد خود در گفتار عامه را حفظ کرده‌است.
تومان در متون تاریخی

لفظ تومان بارها در نوشته‌های تاریخی آمده‌است و بر حسب ارزش پول هر منطقه انواع مختلفی داشته‌است مانند تومان خراسانی، تومان تبریزی، تومان عراقی (عراق عجم یا مناطق مرکزی ایران امروزی) و غیره.

در جامع‌التواریخ (داستان غازان خان) در منع فرمودن از زر به سود دادن و معاملات آمده‌است: «خواجه شمس‌الدین صاحب دیوان... گفت... از هر ده تومان که پادشاه اطلاق فرمود هشت تومان توفیر می‌کنم و به دو تومان بر ولایت برات می‌کنم چنانکه بارتاقان رسد آن معنی پسندیده افتاد و صاحب دیوان یرلیغ‌های ایشان می‌ستد و بهر ده تومان دو تومان برات بر وجوه مرجوالحصول می‌نوشت.»

در عالم‌آرای شاه اسماعیل دربارهٔ شکست گروهی از عثمانی‌ها به دست یکی از سرداران شاه اسماعیل آمده‌است: «و زال پاشا سردار عثمانیکه سردار ده هزار کس بود به دست حلواچی‌اوغلی کشته شد و از آن سی هزار کس، سیزده هزار کس به در رفتند و هفده هزار کس به جهنم داخل شدند و در کمر هر کدام بیست تومان زر نقد بود به دست سپاه قزلباش افتاد.»

و دربارهٔ انواع تومان در این کتاب به تومان خراسانی و عراقی اشاره شده‌است: «و روز پنجم بود که شاطر رسید و سلطان را جانی بر تن آمده و از مژدهٔ آن خبر، پانصد تومان خراسانی به آن شاطر بخشید«و «چهار گوشهٔ تخت را سرهای شیر و ببر و پلنگ و اژدها و مرغان قرار داده بودند و کلاه چنگیزخانی که قریب به هفتاد هزار تومان عراقی قیمت جواهرات آن بود...»

در سفرنامه شاردن، بودجه سالانه حرم فاطمه معصومه، ۳۲۰۰ تومان ذکر شده است.

کریم خان زند در فرمانی که به تاریخ جمادی‌الاول ۱۱۷۷ قمری، میرزا زین‌العابدین را به سمت وزیر موقوفات منصوب کرده‌است چنین نگاشته‌است: «به رتبهٔ بلندمنصب ارجمند وزارت موقوفات مفتخر و مبلغ پنجاه تومان تبریزی نقد در وجه او مقرر که هر ساله باز یافت و صرف معاش خود نموده...»

در حبیب‌السیر دربارهٔ بدخواهی قاضی محمد کاشانی از امیر نجم رشتی، آمده‌است: «قاضی محمد کاشانی... در غیبت آن جناب روزی که پادشاه گیتی‌فروز در بزم نشاط و کامرانی نشسته بود... معروض داشت که امیر نجم‌الدین مبلغ بیست هزار تومان از اموال شاهی تصرف دارد.»

در کتاب تاریخ گیلان در وقایع سال ۱۰۰۱ قمری آمده‌است: «شاه عباس دربارهٔ کیافریدون صاحب‌کمال نمک به‌حلال، نوازشات بی‌اندازه و تلطفات بلندآوازه مبذول داشته، سپه‌سالاری لاهجان را با سیصد تومان مواجب به مشارٌ‌الیه عنایت و احسان فرمودند...»

در جهانگشای نادری در مورد سالهای پایانی پادشاهی نادرشاه و گرفتن مالیات‌های فوق‌طاقت که منجر به کشتار مردم و خرابی ایران شد آمده‌است: «آن جماعت که در ولایات دستی بلکه ناخنی نداشتند که قفای سر توانند خارید از پا بر فلک کشیده از ناخن به در می‌کردند تا آن بی‌گناهان بی‌دست و پا گشته هر کدام ده الف و بیست الف که هر الفی پنج هزار تومان بوده باشد، از دست چوب با قلمهای شکسته به پای خود می‌نوشتند...»

مشکلات کنار گذاشتن تومان
استفاده مردم ایران از واحد پولی تومان به جای ۱۰ ریال باعث سردرگمی و مشکلاتی شده‌است. چون پول رسمی بر اساس ریال است و مردم در ذهن‌شان تومان را به کار می‌گیرند مجبورند هر گاه که قیمتی را به ریال می‌شنوند آن را به تومان تبدیل کنند و این موضوع یک تلاش ذهنی بی‌فایده را بر ایرانیان تحمیل می‌کند که گاهی با خطا همراه می‌شود. در بسیاری از مواقع نیز مشخص نیست که قیمت درج شده به تومان است یا ریال. چنین وضعیتی که دو واحد پولی متفاوت به این شکل (یکی رسمی و دیگری در میان مردم) وجود داشته باشد تنها در ایران حکمفرماست. این موضوع برای گردشگران خارجی در ایران نیز باعث مشکل می‌شود. یکی از مقامات بانک مرکزی ایران گفته‌است که بانک مرکزی قصد دارد واحد ریال را به واحد تومان تغییر دهد.

طرح اصلاح پول ملی ایران
با توجه به تورم بالا در ایران و پایین آمدن ارزش پول ملی قرار بر حذف چند صفر (پیشنهاد بانک مرکزی ۴ صفر است) از پول ایران شده‌است.

برخی نیز پیشنهاد تغییر نام ریال به تومان را داده‌اند. غلامرضا مصباحی مقدم (رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس) گفته‌است: «آنچه در افواه مردم وجود دارد تومان است و عمده بده‌بستان‌های مردم بر اساس تومان صورت می‌گیرد. حتی مسئولان کشور هم در محاسبات و محاورات‌شان کمتر از ریال استفاده می‌کنند. بنابراین اگر ما هم از تومان به جای ریال استفاده کنیم به جای سه صفر می‌توان چهار صفر را از پول ملی کشور حذف کرد.»

«تغییر واحد پول کشور از ریال به تومان به دلیل بزرگ شدن ارقام پولی» یکی از تبعات کاهش شدید ارزش پول ملی ایران است که بانک مرکزی را به طرح پیشنهاد تغییر واحد پول ملی واداشته‌است.

منبع : ویکی پدیا

بهترین شامپو ضد ریزش مو

مشاهده لیست

ارزانترین یخچال بازار

مشاهده قیمت

بهترین پلی استیشن و ایکس باکس ایران

مشاهده قیمت