زندگینامه (بیوگرافی) ابراهیم حاتمی‌کیا کارگردان، فیلمنامه‌نویس، تدوینگر و بازیگر سینمای ایران
ابراهیم حاتَمی‌کیا (زاده ۱ مهر ۱۳۴۰ در تهران) کارگردان، فیلمنامه‌نویس، تدوینگر و بازیگر سینمای ایران است. وی دانش‌آموختهٔ رشته سینما (گرایش فیلمنامه‌نویسی) از دانشکده سینما و تئاتر دانشگاه هنر است. وی فعالیت‌های سینمایی خود را با ساخت فیلم‌های کوتاه و مستند در رابطه با سینمای جنگ آغاز کرد. او برای ساخت فیلم آژانس شیشه‌ای جایزه بهترین فیلمنامه و کارگردانی را از شانزدهمین جشنواره فیلم فجر دریافت کرد. حاتمی کیا تا کنون سه بار برای فیلم‌های آژانس شیشه‌ای و به رنگ ارغوان و به وقت شام موفق به کسب سیمرغ بلورین بهترین کارگردانی جشنواره فیلم فجر شده‌است. همچنین وی برای فیلم ربان قرمز نامزد جایزه صدف طلایی جشنواره فیلم سن‌سباستین شد. در سال ۱۳۹۳ حاتمی کیا یکی از نه سینماگری بود که نشان افتخار جهادگر عرصه فرهنگ و هنر برای یک عمر فعالیت دریافت کرد. حاتمی کیا در رأی‌گیری از ۵۵ فیلم‌شناس ایرانی به سال ۱۳۸۱ به عنوان یکی از ده فیلمساز برتر تاریخ سینمای ایران شناخته شد و همچنین در نظرسنجی از ۴۳ منتقد برای بهترین کارگردانان پس از انقلاب جزء پنج فیلمساز اول قرار گرفت.
Ebrahim Hatamikia (born 23 September 1961) is an Iranian screenwriter and film director.
Biography
Ebrahim Hatamikia, who is internationally renowned for his role in the cinema of Iran in the 1990s, was born in 1961 in Tehran to Iranian Azerbaijani parents. He left the Art University where he studied script writing. He began his directing career with the film The Identity in 1986 and some short films and documentaries about the Iran–Iraq War. His movies are considered to be the best that tackle the war and the issues surrounding it. His works have often received admiration in national film festivals. The Glass Agency and In the Name of the Father have won him the best screenplay and directing awards in the sixteenth and twenty-fourth Fajr International Film Festival respectively. His recent works have also been on international screens: The Glass Agency in Berlin and The Red Ribbon in San Sebastián.
زندگی و فعالیت‌ها
حاتمی کیا در سال ۱۳۴۰ در یک خانواده مذهبی با اصالت «آذربایجانی» تهران متولد شد. باورها و اعتقادات مذهبی خانواده مانع از تماشای تلویزیون و راهیابی وی به سینما می‌شد. آزادی دوران جوانی و مصادف شدن با انقلاب اسلامی دو عاملی بود که او را به سوی سینما سوق داد. او فعالیت‌های سینمایی‌اش را از سال ۱۳۵۹ با نوشتن فیلمنامه و کارگردانی فیلم‌های کوتاه در فضای جبهه و جنگ آغاز کرد. حاتمی کیا در سال ۱۳۶۴ نخستین فیلم بلند خود را به نام هویت برای شبکه دوم سیما ساخت که می‌کوشید تصویری واقع گرایانه از گرایش‌های سیاسی آن دوران پرآشوب ارائه دهد. پس از ساخت این فیلم خسرو دهقان منتقد سینما استعداد حاتمی کیا را کشف کرد و در یکی از نشریات سینمایی نوشت، فیلمساز خوش قریحه‌ای دارد وارد سینما می‌شود. حاتمی کیا در سال ۱۳۶۷ در دوره فیلمنامه‌نویسی دانشگاه هنر تهران شرکت می‌کند و در سال ۱۳۷۲از پایان‌نامه خود با موضوع نئورئالیسم ایتالیا دفاع می‌کند. وی در دومین تجربه سینمایی خود فیلم دیده‌بان را ساخت. اغلب منتقدان، از کرخه تا راین و آژانس شیشه‌ای را بهترین فیلم حاتمی کیا می‌دانند.
ویژگی و سبک
بیشتر آثار حاتمی کیا رابطه کم رنگ یا پر رنگی با جنگ ایران و عراق دارد. آثار او دارای نماد‌ها و استعاره‌های گوناگون است. در بیشتر آثار حاتمی‌کیا عنصر پلاک به عنوان نماد هویت حضور دارد. حاتمی کیا به عنوان یک سینماگر مؤلف، معتقد به عقیده شخصی و نگاه سینمایی خودش است. نگاه به هویت ملی و اعتقاد فردی در آثار وی به چشم می‌خورد. حاتمی کیا سعی کرده‌است در آثار خود در کنار آرمان‌گرایی از واقعیت‌ها نیز فاصله نگیرد. دریچه عرفان و نقد نیز در آثار وی مشهود است.
جوایز
دیده‌بان
برنده جایزه ویژه هیئت داوران بهترین کارگردانی هفتمین دوره جشنواره فیلم فجر برای فیلم دیده‌بان
مهاجر
برنده دیپلم افتخار بهترین فیلم نامه هشتمین دوره جشنواره فیلم فجر برای فیلم مهاجر
برنده تندیس بهترین کارگردانی سومین دوره جشنوراه فیلم دفاع مقدس برای فیلم مهاجر
وصل نیکان
برنده دیپلم افتخار بهترین فیلم نامه چهارمین دوره جشنوراه فیلم دفاع مقدس برای فیلم وصل نیکان
از کرخه تا راین
برنده سیمرغ بلورین بهترین فیلم یازدهمین دوره جشنواره فیلم فجر برای فیلم از کرخه تا راین
نامزد سیمرغ بلورین بهترین کارگردانی و بهترین فیلم نامه یازدهمین دوره جشنواره فیلم فجر برای فیلم از کرخه تا راین
برنده دیپلم افتخار بهترین فیلم نامه پنجمین دوره جشنوراه فیلم دفاع مقدس برای فیلم از کرخه تا راین
خاکستر سبز
نامزد سیمرغ بلورین بهترین کارگردانی دوازدهمین دوره جشنواره فیلم فجر برای فیلم خاکستر سبز
بوی پیراهن یوسف
نامزد تندیس بهترین فیلم نامه ششمین دوره جشنوراه فیلم دفاع مقدس برای فیلم بوی پیراهن یوسف
برج مینو
نامزد تندیس بهترین کارگردانی ششمین دوره جشنوراه فیلم دفاع مقدس برای فیلم بوی پیراهن یوسف
آژانس شیشه‌ای
برنده سیمرغ بلورین بهترین فیلم نامه شانزدهمین دوره جشنواره فیلم فجر برای فیلم آژانس شیشه‌ای
برنده سیمرغ بلورین بهترین کارگردانی شانزدهمین دوره جشنواره فیلم فجر برای فیلم آژانس شیشه‌ای
برنده تندیس زرین بهترین کارگردانی دومین دوره جشن خانه سینما برای فیلم آژانس شیشه‌ای
برنده لوح افتخار و تندیس جشنواره بهترین فیلم نامه و بهترین کارگردانی هفتمین دوره جشنواره فیلم دفاع مقدس برای فیلم آژانس شیشه‌ای
برنده جایزه نگاه ویژه جشنواره بین‌المللی فیلم سینه کوئیست برای فیلم آژانس شیشه‌ای
روبان قرمز
برنده سیمرغ بلورین بهترین کارگردانی بخش سینمای بین‌الملل هفدهمین دوره جشنواره فیلم فجر برای فیلم روبان قرمز
نامزد تندیس زرین بهترین کارگردانی سومین دوره جشن خانه سینما برای فیلم روبان قرمز
نامزد جایزه صدف طلایی جشنواره فیلم سن‌سباستین برای فیلم روبان قرمز
ارتفاع پست
برنده تندیس زرین بهترین کارگردانی ششمین دوره جشن خانه سینما برای فیلم ارتفاع پست
برنده تندیس زرین بهترین فیلم ششمین دوره جشن خانه سینما برای فیلم ارتفاع
پست
نامزد جایزه بهترین فیلم جشنواره بین‌المللی فیلم ماردل پلاتا برای فیلم ارتفاع پستبه رنگ ارغوان
برنده سیمرغ بلورین بهترین فیلم بیست و هشتمین دوره جشنواره فیلم فجر برای به رنگ ارغوان
برنده سیمرغ بلورین بهترین کارگردانی بیست و هشتمین دوره جشنواره فیلم فجر برای به رنگ ارغوان
برنده سیمرغ بهترین فیلم از نگاه تماشاگران بیست و هشتمین دوره جشنواره فیلم فجر برای فیلم به رنگ ارغوان
به نام پدر
برنده سیمرغ بلورین بهترین فیلم بیست و چهارمین دوره جشنواره فیلم فجر برای به نام پدر
برنده سیمرغ بلورین بهترین فیلم بخش سینمای آسیا بیست و چهارمین دوره جشنواره فیلم فجر برای فیلم به نام پدر
برنده دیپلم افتخار بهترین فیلم نامه بیست و چهارمین دوره جشنواره فیلم فجر برای فیلم به نام پدر
دعوت
نامزد تندیس زرین بهترین فیلم و بهترین فیلم نامه بیست و هشتمین دوره جشن خانه سینما برای فیلم دعوت
نامزد تندیس زرین بهترین کارگردانی و بهترین فیلم نامه بیست و هشتمین دوره جشن خانه سینما برای فیلم دعوت
گزارش یک جشن
نامزد لوح سپاس بهترین فیلم انجمن منتقدان و نویسندگان سینمایی ایران برای فیلم گزارش یک جشن
چ
برنده سیمرغ بلورین بهترین فیلم از نگاه ملی سی و دومین دوره جشنواره فیلم فجر برای فیلم چ
برنده جایزه ویژه هیئت داوران بهترین فیلم نامه و کارگردانی بخش سینمای بین‌الملل جشنواره فیلم فجر برای فیلم چ
برنده جایزه ویژه هیئت داوران بخش بین‌الملل سیزدهمین جشنواره فیلم مقاومت برای فیلم چ
بادیگارد
برنده سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش اول مرد (پرویز پرستویی) از سی و چهارمین دوره جشنواره فیلم فجر برای فیلم بادیگارد
برنده بهترین جلوه‌های ویژه میدانی و جلوه‌های ویژه بصری (سید هادی اسلامی) از سی و چهارمین دوره جشنواره فیلم فجر برای فیلم بادیگارد
برنده تندیس بهترین فیلم پنجمین جشن سینمایی ققنوس برای فیلم بادیگارد
برنده تندیس زرین بهترین دستاورد هنری از جشنواره بین‌المللی فیلم وین برای فیلم بادیگارد
برنده تندیس زرین بهترین کارگردانی از جشنواره بین‌المللی فیلم وین برای فیلم بادیگارد
به وقت شام
برنده سیمرغ بلورین بهترین کارگردانی سی و ششمین دوره جشنواره فیلم فجر برای به وقت شام
برنده سیمرغ بلورین بهترین موسیقی متن (کارن همایونفر) سی و ششمین دوره جشنواره فیلم فجر برای به وقت شام
برنده سیمرغ بلورین بهترین صداگذاری (علیرضا علویان) سی و ششمین دوره جشنواره فیلم فجر برای به وقت شام
برنده تندیس بهترین فیلم هفتمین جشن سینمایی ققنوس برای فیلم به وقت شام
آثار سینمایی حاتمی کیا
:به وقت شام
بادیگارد
چ
گزارش یک جشن
دعوت
به نام پدر
به رنگ ارغوان
ارتفاع پست
موج مرده
روبان قرمز
آژانس شیشه‌ای
برج مینو
بوی پیراهن یوسف
خاکستر سبز
از کرخه تا راین
وصل نیکان
مهاجر
دیده‌بان
هویت
آثار تلویزیونی
:حلقه سبز
خاک سرخ
فیلم ها و سریالهایی که حاتمی کیا به عنوان بازیگر در آنها به ایفای نقش پرداخت :
زندگی خصوصی آقا و خانم میم ۱۳۹۰
کلاه قرمزی ۸۸ (مهمان برنامه) ۱۳۸۸
دعوت ۱۳۸۷
بوی پیراهن یوسف ۱۳۷۴ Yes
دیده‌بان ۱۳۶۷ Yes
توهم (فیلم)
مجموعه پلاک و انتشار فیلم نامه
مجموعه پلاک که حاوی سه فیلم کوتاه و سیزده فیلم بلند ساخته ابراهیم حاتمی کیا است در سال ۱۳۸۹ رونمایی شد. مجموعه پلاک شامل ۲۸ حلقه دی وی دی با سه زیرنویس فارسی، عربی و انگلیسی در ۱۴ قاب است. به علاوه به همراه هرکدام از فیلم‌ها، یک حلقه دی وی دی شامل موسیقی کامل فیلم، پشت صحنه، مصاحبه و عکس‌های صحنه و پشت صحنه ارائه شده‌است. همچنین انتشارات فرهنگ کاوش چند فیلمنامه از حاتمی کیا را منتشر کرده‌است. همچنین در سال ۱۳۹۵ آرت بوک فیلم بادیگارد نیز انتشار یافت.
نقدها و نظرها
حاتمی‌کیا، کیانوش عیاری را متهم کرده که در فیلم آبادانی‌ها، حکومت جمهوری اسلامی ایران را به «ایتالیای دوران فاشیسم» تشبیه کرده‌است.
ابراهیم حاتمی‌کیا، فیلم گیلانه ساخته رخشان بنی‌اعتماد را اثری «تلخ و ناامید» خوانده که با به تصویر کشیدن رنج‌های مادرِ یک مجروحِ جنگ ایران و عراق، بیننده را به این نتیجه می‌رساند که «اشتباه کردیم جنگیدیم».
ابراهیم حاتمی‌کیا در ابتدا عباس کیارستمی را مردی بزرگ نامید و بعد از چند سال وی را «عزیزکرده جشنواره‌های خارجی» نامیده‌است. حاتمی کیا بعدها بعد از نظر کیارستمی دربارهٔ جنگ عراق و ایران، به دیدار عباس کیارستمی رفت و در مصاحبه‌ای با فیلم نت گفت: من با فیلم‌سازی او مشکلی ندارم و سر تعظیم فرود می‌آورم اما با حرف‌های او در مورد جنگ مخالفم.
ابراهیم حاتمی کیا همچنین در سی و سومین جشنواره فجر در حالی که نقش اول فیلمش پرویز پرستویی جایزه سیمرغ نقش اول مرد را دریافت کرد در شب اهدا جایزه در برج میلاد حضور نداشت و به نوعی اعتراض خود را اعلام کرد که با حمایت پرستویی همراه شد.
وی در مورد آثار افرادی چون اصغر فرهادی در سال ۱۳۹۵ گفت: «. . . ولی اگر رفتم در حوزه‌ای غیر از جهاد هشت‌سالهٔ ایران حرف زدم، بکوبید توی دهان من. من هرچه گفتم در این حوزه بوده، چون به خودم این حق را می‌دهم که برای این گربه‌ای که عمر و جوانی‌ام را برایش گذاشتم حرف بزنم. وگرنه در مقابل فیلمسازیِ کیارستمی و فرهادی واقعاً خضوع دارم. با فرهادی رفیقم و مدت‌ها با او ارتباط عمیق داشتم که حاصلش شد فیلم «ارتفاع پست»، اما این بحث تعارف‌بردار نیست. من و فرهادی نان و نمک هم را خورده‌ایم و ساعت‌ها و روزها حرف زده‌ایم. اما آن حوزه، حوزه‌ای است که من اصلاً پدر و مادر هم نمی‌شناسم. پای من هنوز به جبهه بند است.»
پس از توهین نشریه یالثارات حاتمی‌کیا در جشن منتقدان گفت: «می‌خواستم بگویم قسم به قلم.. عزیزان اینجا صاحب قلم و اندیشه و محترمند. دیروز خبردار شدم و دیدم حرمت قلم اینقدر زایل می‌شود جز اینکه همه باید به این واکنش تندی داشته باشیم نیست. نمی‌دانم این خشونت از کجا می‌آید؟ این قلم در خلوتگاه خودش هم چنین چیزهایی نباید بنویسد.» حاتمی‌کیا در ادامه انتقادهای خود از این نشریه اضافه کرد: «متاسفم در کشوری زندگی می‌کنم که با خون حسین (ع) این‌چنین بازی می‌شود… من کم نواخته نشدم از این مجله از زمانی که یک صفحه بیشتر نبود… اگر معذرت نخواهند یا کسی واکنش نشان ندهد به نظرم این بی غیرتی است»
حاتمی کیا پس از دریافت سیمرغ بلورین بهترین کارگردان از سی و ششمین جشنواره فیلم فجر برای فیلم به وقت شام اظهار داشت:
ممنونم از محبت داوران عزیز. من فیلمساز وابسته و فیلمساز این نظامم. من افتخار می‌کنم از کسانی حرف می‌زنم که باورشان دارم. من سی سال است روی این سن می‌آیم و می‌روم. از سازمان اوج تشکر می‌کنم. آنها خیلی زحمت می‌کشند و باید نام سربازان گمنام امام زمان را به آنها داد. متاسفم از همکارانم که وقتی اسم این سازمان هاو… به میان می‌آید، به آن معنا می‌دهند. افتخار می‌کنم برای مدافعان حرم فیلم ساختم. افتخار می‌کنم از بچه‌های سپاه و حاج قاسم سلیمانی جایزه گرفتم. بابت کارهایم پشیمان نیستم. اگر خانه سینما به محل کارآفرینی تبدیل شود، من کارآفرینم چراکه یک سال رزق به آنها رساندم… به تلویزیون اعتراض می‌کنم از مسئولان شبکه سه و دو، شکایتم را به خدا می‌برم. حاج قاسم سلیمانی با دیدن فیلم من اشک ریخت. این نگاه واقعاً زشت است برای این مملکت. من شکایتم را به خدا می‌برم.
نظرات دیگران
مرتضی آوینی دربارهٔ وی گفته‌است: «من هیچ‌کس دیگر را نمی‌شناسم که هم‌چون حاتمی‌کیا فیلم بسازد … حاتمی‌کیا همهٔ وجود خود را در فریم‌ها می‌دمد و هر بار خود را می‌سوزاند تا از شعلهٔ آن چراغی برافروزد و هر بار ققنوس وار از همان آتش، حیات دوباره می‌گیرد».
مسعود فراستی در برنامه اپستروف آپارات گفت: «به نظر من ابراهیم حاتمی کیا بهترین کارگردان ایرانی است.»
علی معلم، از اعضای هیئت انتخاب جشنواره فیلم فجر، ابراهیم حاتمی‌کیا را «بچه لوس سینمای ایران» نامیده، که علی‌رغم بهره‌مندی از همه امکانات همیشه در حال شکایت است. معلم یادآور شد: حاتمی کیا چه امتیازی دارد که کسی نباید به او حرف بزند؟ مگر وی مرجع تقلید سینما است که تعیین کند که باید به چه کسی جایزه بدهند؟ ایشان در هشت سال گذشته برای ساخت فیلم، پول میلیاردی از دولت سابق دریافت کرده‌است.
انسیه شاه‌حسینی در واکنش به حملات ابراهیم حاتمی‌کیا به عباس کیارستمی در مورد جنگ ایران و عراق گفت: «حاتمی‌کیا باید اهالی سینما را دور هم جمع کند نه اینکه تفرقه ایجاد کند».
